Rabin Schneur Zalman z Ladów - Założyciel Chabadu

ALTER REBBE

Rabin Schneur Zalman z Ladów - mistyk, działacz społeczny, filozof, autorytet halachiczny, kompozytor, talmudysta - to wszystko o nim. Ale był przede wszystkim przewódcą duchowym, który stworzył praktyczną ścieżkę, która pozwala każdemu zbliżyć się do Boskości. Znany jako Alter Rebbe, Rabin Schneur Zalman żył w erze zmian i niepokojów na skalę globalną. Jednak jego życie wciąż inspiruje, a jego dzieła i nauki od dawna wytrzymały próbę czasu.

 

Krótki życiorys.

 

I. Wczesne lata

Rabin Schneur Zalman urodził się 18 dnia Elul (który jest również dniem urodzin Baal-Szem-Towa), w roku 5505 (1745 r.), w miejscowości Łoźnie, w prowincji Mohylew, w Białorusi, która była częścią Polski w tym czasie. Jego rodzice, Baruch i Riwka, mieli trzech synów, z których wszyscy byli wybitnymi uczonymi talmudycznymi i rabinami.

Ojciec Rabina Schneura Zalmana pochodził z rodziny, która pierwotnie mieszkała w Czechach i bezpośrednio wywodziła się z rodziny słynnego Rabina Jehudy Lowe (Maharala) z Pragi. Rabin 'Baruch był swojego rodzaju kontynuatorem Baal Szem Towa, a gdy Schneur Zalman osiągnął wiek trzech lat, jego ojciec zabrał go do Baal Szem Towa na tradycyjną ceremonię strzyżenia (upszerin). To był pierwszy i ostatni raz, kiedy Rabin Schneur Zalman widział Baal Szem Towa w swoim życiu, miał piętnaście lat, gdy Baal Szem Tow zmarł. Życzeniem Baal Szem Towa było, aby rabin Schneur Zalman znalazł własną drogę Chassidusa .

Aż do dwunastego roku życia Schneur Zalman uczył się u nauczyciela, mędrca o szlachetnym charakterze, Rabina Issachara Bera w Lubawiczu. Wtedy jego nauczyciel już odesłał go do domu, informując ojca, że chłopiec może kontynuować naukę bez pomocy nauczyciela.

W tych wczesnych latach Schneur Zalman został wprowadzony także do nauk matematyki, geometrii i astronomii przez dwóch wykształconych swoich braci, uchodźców z Czech, którzy osiedlili się w okolicach Łoźny. Jeden z nich był także uczony Kabbały .

Kiedy Schneur Zalman osiągnął wiek Bar Micwy i, zgodnie ze zwyczajem, wydał swój pierwszy publiczny wykład na temat Talmudu, został uznany za wybitnego znawcę Talmudu. Został wybrany jako honorowy członek miejscowego Chewra Kaddisha (charytatywne stowarzyszenie żydowskie - bractwo pogrzebowe, działające we wszystkich gminach żydowskich) i wszedł do Pinkas (Rejestru) społeczności z tytułami i zaszczytami przyznawanymi tylko dojrzałym uczonym o wyjątkowych zasługach.

Sława młodego człowieka (cud nauki!) dotarła do Witebska, gdzie jeden z jego najwybitniejszych mędrców żydowskich Jehuda Leib Segal, człowiek o znacznym majątku, filantrop, sponsor i przywódca wspólnoty, zapragnął by młody człowiek został jego zięciem. Rabin Schneur Zalman miał piętnaście lat, kiedy poślubił Sternę, córkę Jehudy Leiba. Stema okazała się godną partnerką, która była dla niego wierną towarzyszką przez całe życie. Jak to było w zwyczaju w lepszych rodzinach tamtych lat, młoda para była w pełni wspierana przez ojca młodej żony przez kilka lat, aby młody uczony mógł poświęcić cały swój czas na naukę Tory .

Jeszcze przed ślubem Rabin Schneur Zalman zaczął interesować się poziomem życia swoich braci - Żydów. Zawsze uważał, że miasta są zbyt zatłoczone, Żydzi nie mieli zbyt wiele okazji do zarabiania na życie, uważał, że więcej Żydów powinno osiedlać się na roli i prowadzić działalność rolniczą. W młodości stawał na wozie na rynku w Łoźnej, gdzie wielu Żydów gromadziło się na miejscowych targach i wygłaszał przemówienia na temat potrzeby osiedlenia się na wsi, by uprawiać ziemię. Teraz, gdy był żonaty i posiadał znaczny posag, stworzył specjalny fundusz, za zgodą swojej żony, aby pomóc rodzinom żydowskim osiedlić się na wsi i zacząć zarabiać.

Teść Rabina Schneura Zalmana miał kontakt ze szlachtą i wysokimi urzędnikami w Witebsku i jego okolicach. Kilkakrotnie bywał z młodym Schneurem Zalmanem, aby wprowadzić do tych kręgów swojego wspaniałego zięcia. Pewnego razu nagle słońce „zgasło” w ogrodzie gubernatora Witebska. Wybitni naukowcy, do których zwrócił się gubernator, nie byli w stanie wytłumaczyć dziwnego zjawiska. W końcu młody Rabin Schneur Zalman został zaproszony do rozpoznania sytuacji i odkrył przyczynę zaćmienia słońca w ogrodzie, były to przeszkody utworzone przez drzewa, które urosły wysoko na wzgórzu w pewnej odległości od posiadłości gubernatora. Innym razem, kiedy rozwiązał problem matematyczny, z którym miejscowa akademia naukowa borykała się od dłuższego czasu, renoma Schneura Zalmana powindowała do góry, a jego znajomość z lokalną szlachtą sprawiły, że stał się później pożądanym partnerem w wielu dziedzinach.

 

II. Punkt zwrotny

Będąc bardzo żarliwym uczniem i obdarzonym błyskotliwym umysłem, Rabin Schneur Zalman stał się biegły w całej literaturze talmudycznej, ze wszystkimi komentarzami oraz wczesnymi i późnymi poskim (kodyfikatorami), zanim skończył osiemnaście lat. We wczesnej młodości postanowił opuścić rodzinny dom w poszukiwaniu nauczyciela i przewodnika, aby móc osiągnąć wyższy stopień służby B-gu. Od wędrownych uczonych, którzy przechodzili przez Witebsk, słyszał o świętym wspaniałym nauczycielu z Międzyrzecza, Rabinie Dow Ber, uczniu i następcy Baal Szem Towa. Mówiło się: "W Wilnie uczysz się studiować Torę, w Międzyrzeczu nauczysz się, jak Tora poprowadzi ciebie". Rabin Schneur Zalman podjął ważną i odważną decyzję, aby udać się do Międzyrzecza. To był punkt zwrotny w jego życiu.

Teść Rabina Schneura Zalmana stanowczo sprzeciwiał się jego wyjazdowi do Międzyrzecza. Podobnie jak wielu innych Żydów w tamtym czasie, którzy niewiele wiedzieli o Chasydyźmie i jego znaczeniu, Jehuda Leib Segal był zawziętym przeciwnikiem nowego ruchu. Zagroził pozbawieniem zięcia i córki dalszej pomocy finansowej, jeśli Rabin Schneur Zalman nie zmieni zdania. Ale Sterna stała przy swoim mężu i zgodziła się, by mąż opuścił dom na okres osiemnastu miesięcy. Sprzedała niektóre ze swoich cennych ubrań, biżuterii aby kupić konia i wóz dla męża, aby mógł odbyć długą podróż. Rabin Schneur Zalman wyruszył do Międzyrzecza wraz ze swoim bratem, Rabinem Jehudą Lejbem. Droga była niezwykle ciężka, nawet koń nie wytrzymał - padł po drodze. Rabin Schneur Zalman dowiedział się, że jego brat, z którym podróżował, opuścił dom bez zgody żony. Namówił go, aby wrócił do domu, a on sam kontynuował pieszą wędrówkę do Międzyrzecza.

Jego pierwsze wrażenia nie były zachęcające, ale Rabin Schneur Zalman postanowił zostać i wkrótce zrozumiał, jakim cadykiem i uczonym był Rabin Dow Ber, został jego oddanym uczniem.

Wracając do Witebska po osiemnastu miesiącach, tak jak obiecał swojej żonie, Rabin Schneur Zalman spotkał się z wielką dezaprobatą i niechęcią ze strony rodziny żony i innych członków społeczności. Ale zyskał także wielu zwolenników, którzy chcieli poznać nauki chasydzkie i sposób życia chasydów - nowej żydowskiej społeczności. Wkrótce Rabin Schneur Zalman ponownie udał się do Międzyrzecza, od czasu do czasu odwiedzał swego mistrza, podążając za nim także do Rowna i Anipoli, gdzie Rabin Dow Ber osiadł pod koniec życia.

Przez kilka lat Rabin Schneur Zalman i jego żona przeżyli wiele trudności, lecz przetrwali razem. Wreszcie, w roku 5527 (1767) zaproponowano mu stanowisko Maggida (kaznodziei) w jego rodzinnym miasteczku Łoźnie. Przyjął to stanowisko, które piastował przez następne trzydzieści lat, aż przeniósł się do Lad (Liady), po swoim drugim aresztowaniu i wyzwoleniu (w 1800 r.).

Kiedy Rabin Schneur Zalman miał zaledwie dwadzieścia pięć lat, Rabin Dow Ber wybrał go, najmłodszego ze swoich uczniów, do opracowania ponownej redakcji Shulchan Aruch . Minęło 200 lat odkąd Rabin Joseph Caro napisał swoje słynne dzieło. W tym czasie wiele materiałów zostało dodanych do literatury Halachicznej , a zadaniem Rabina Schneura Zalmana było zbadanie i przesianie wszystkich nowych materiałów rabinicznych, podejmowanie decyzji tam, gdzie było to konieczne w świetle wcześniejszych kodyfikatorów i autorytetów talmudycznych, a następnie ucieleśnienie wyników, wdrożenie ich do nowego wydania Szulchan Aruch, dzięki czemu jest on wciąż aktualny. Rabin Schneur Zalman - poświęcił temu dziełu wiele lat pracy, jednak zachowała się jego niewielka część, która została wydana po śmierci autora w 1814 roku pod tytułem Szulchan Aruch ha-Raw (hebr. Nakryty Stół [według] Rawa). Pozostałe fragmenty uległy zniszczeniu podczas pożaru.

Kilka lat później zaczął opracowywać swój „system Chabadu” - Chassidus, który ostatecznie opublikował w swoim słynnym dziele Likkutei Amarim oraz Tanya .

W dniu 19 Kislew w roku 5532 (1772), zmarł rabin Dow Ber. Jego uczniowie postanowili dalej szerzyć nauki Chasydyzmu na swoich terytoriach. Zadaniem Rabina Schneura Zalmana było „spacyfikowanie” bardzo silnej opozycji, prowincji litewskie, głównie w Wilnie w siedzibie słynnego Rabina Gaona, Eliasza . Po śmierci Dow Bera, Schneur  Zalman rozpoczął współpracę z nauczycielem Menachemem Mendelem z Witebska. W 1772 roku udał się z nim do Wilna na spotkanie z przywódcą ortodoksji Elijahem ben Szlomu Zalmanem (znanym jako Gaon Wileński). Chcieli załagodzić konflikt pomiędzy chasydami a ortodoksyjnymi Żydami. Nie zostali jednak przyjęci, gdyż Gaon uważał ruch chasydzki za niebezpieczny. W ciągu następnych trzech lat Rabin Schneur Zalman odwiedził wiele ważnych wspólnot, gdzie wygłaszał publicznie zalety chasydyzmu i zyskał wielu zwolenników. Jednak rozprzestrzenianie się ruchu chasydzkiego tylko zaostrzyło konflikt z opozycją. Rabin Schneur Zalman w towarzystwie starszego kolegi Rabina Menachema Mendla z Horodoku udał się do Wilna, by przekonać Gaona, że jego opozycja opiera się na dezinformacji. Ale Rabin Eliasz ponownie nie chciał z nimi się spotkać. Rabin Menachem Mendel i inni chasydzcy przywódcy i wyznawcy chasydyzmu wyjechali do Ziemi Świętej (do Palestyny). Rabin Schneur Zalman zobowiązał się zebrać fundusze na ich wsparcie. Kiedy zmarł Rabin Menachem Mendel (w 1788 r.), Rabin Schneur Zalman został uznany za głównego przywódcę chasydów.

 

III. Rebbe i przywódca

Rabin Schneur Zalman założył szkołę wybranych uczniów w swoim rodzinnym miasteczku Łoźna. Pod jego mądrym przywództwem i kierownictwem powstało wiele dobrze zorganizowanych wspólnot chasydzkich. Był miłośnikiem pokoju i zachęcał swoich zwolenników do powstrzymania się od wrogich debat i kłótni ze swoimi przeciwnikami. Wprowadził wiele ważnych obrzędów, aby poprawić standardy modlitwy i rytuałów religijnych. Nalegał, aby modlitwy w zgromadzeniach chasydzkich były recytowane bez pośpiechu i z poświęceniem. Utworzył właściwy tekst modlitw, Nusach Ari , publikując Nusach Ari Siddur (w dwóch tomach). Nusach jest często nazywany Nusach Chabad. Nalegał, aby chasydzcy szocheci używali stalowych noży dla Szechity (zamiast dawnych kutych żelaznych noży), aby zapewnić lepsze przestrzeganie Kaszrutu . Wprowadził ‚ciepłą mykwę' . Dwie ostatnie poprawki, które początkowo wywoływały burzę protestu ze strony niektórych przeciwników, zostały ostatecznie zaakceptowane również przez wszystkich ortodoksyjnych Żydów.

W latach 1781-1788 Rabin Schneur Zalman był bardzo zajęty organizowaniem i obroną pozycji chasydzkich wspólnot. Ale następne siedem lat (1788-1795) były stosunkowo spokojne, co dało Rabbiemu Schneurowi Zalmanowi upragnione możliwości poświęcenia więcej czasu na rozpowszechnienie Chassidusu.

Wraz z podziałem Polski w 1793 r. i ponownie w 1795 r., kiedy Rosja przejęła duże ziemie polskie gęsto zaludnione przez Żydów, pojawiły się liczne problemy gospodarcze, które zaostrzyły ograniczenia nałożone na Żydów przez rosyjski rząd. Rabin Schneur Zalman okazał się mądrym przywódcą nie tylko chasydów, ale i Żydów w ogóle. W ten sposób stworzył wzór dedykowanego przywództwa - zarówno jako przywódca chasydzki ("Rebbe"), jak i jako przywódca żydowski całej społeczności - wzór, który był kontynuowany przez jego następców, przywódców Chabadu po dziś dzień.

Ciężar przywództwa powoli zaczął wpływać niekorzystnie na jego zdrowie. Miał w tym czasie około 100 000 naśladowców, wyznawców (chasydów), a ich liczba stale rosła. Wielu ludzi oblegało go swoimi osobistymi problemami, materialnymi i duchowymi. Apelował do nich, aby szukaliwłasnej drogi w rozwiązaniu problemów materialnych, gorąco modląc się do swojego Ojca w Niebie i przychodzili do niego tylko z problemami duchowymi. Opublikował Tanję jako "przewodnik" dotyczący rozwiązań duchowych problemów. Ale to były ciężkie czasy dla Żydów w Rosji i Rebbe nie mógł uwolnić się od ciężaru i wielkiej odpowiedzialności przywództwa.

W 5558 r. (1798 r.) grupa ekstremistów wśród żydowskiej opozycji Rabina Schneura Zalmana oraz kilku jego czołowych chasydów doniosła rosyjskim władzom w Petersburgu, oskarżając ich o „zdradę” i spisek przeciwko Carowi. Fałszywe oskarżenie było dobrze "zsynchronizowane". Terytorium Polski zostało dopiero niedawno zaanektowane przez Rosję, a Car Paweł był bardzo wrażliwy na wszelkie działania polskich nacjonalistów. Poza tym Rosja i Turcja były od lat w stanie wojny. Fakt, że Rabbi Schneur Zalman zebrał fundusze na wsparcie potrzebujących w Ziemi Świętej (która była częścią tureckiego imperium) był używany przez tych oszczerców jako "dowód", że Rabin Schneur Zalman wraz z jego przmierzeńcami był "wrogiem" Rosji.

 

IV. Jud-Tes Kislew

W dzień po Simchat Tora 5559 (1798), Rabin Schneur Zalman został aresztowany i umieszczony w Twierdzy Piotra i Pawła w Petersburgu. Jego życie i przyszłość całego ruchu chasydzkiego było zagrożone - „zawisło na włosku”. Specjalna komisja została ustanowiona przez Cara w celu zbadania zarzutów. Rabin Schneur Zalman był w stanie przekonać śledczych w jego sprawie, że jego ruch był czysto religijny i nie miał nic wspólnego z kwestiami politycznymi. Korzystne raporty od lokalnych władz okręgu Rabina Schneura Zalmana pomogły przekonać Cara, że więzień był mędrcem, cadykiem i uczonym miłującym pokój, i że wszystkie oskarżenia przeciwko niemu i jego naukom były fałszywe. Pięćdziesiąt trzy dni po jego aresztowaniu, Rabin Schneur Zalman został poinformowany, że został uznany za niewinnego i że nie znaleziono niczego złego w jego ruchu. Został zwolniony w dniu 19-go Kislew. Ten dzień (Yud-Tes Kislev) stał się znany jako " Rosz Haszana " Chassydyzmu, ponieważ tego dnia nie tylko Przywódca, ale cały chasydzki ruch otrzymał nowe życie.

Wiadomość o uwolnieniu Rabina Schneura Zalmana rozeszła się szybko i przyniosła wielką radość jego licznym zwolennikom. Rabin Schneur Zalman wykorzystał okazję, aby spróbować ponownie doprowadzić do pokoju i harmonii między obozami przeciwnika. Natychmiast po powrocie do domu napisał specjalny list do wszystkich swoich naśladowców. Z pokorą i miłością zwrócił się do nich, aby zapomnieli o swoich żalach i starali się pozyskać przeciwników dzięki życzliwości i braterskiej miłości.

Przez następne dwa lata Rabin Schneur Zalman był zajęty przeciwdziałaniem nowemu zagrożeniu, które zawisło nad społecznością żydowską w Rosji ze strony rosyjskiej władzy. Car wyznaczył słynnego rosyjskiego poetę i męża stanu Gabriela R. Derżawina jako jednoosobową komisję do zbadania żydowskiego stanowiska i postaw Żydów w Rosji i zasugerował sposoby i środki radzenia sobie z "problemem żydowskim".

Derżawin nienawidził Żydów, chociaż znał niektórych "dobrych Żydów". Byli to pewni chasydzi Rabina Schneura Zalamana, który okazał mu życzliwość w jego nieszczęsnej młodości. Derżawin przejechał przez Białoruś, aby przeprowadzić dochodzenie na miejscu. Był także w Łoźnej. W październiku 1800 r. Powrócił do stolicy i przedstawił swój raport ("Opinia o Żydach"), który był mieszaniną prawd, półprawd i fałszu i był zdecydowanie niekorzystny dla Żydów, opowiadając się za szeregiem nowych ograniczeń i represji. Zawierał ten raport także niekorzystne odniesienie co do Rabina Schneura Zalmana, stwierdzając, że "niektórzy Żydzi narzekali na niego, że zabrał im ich dzieci i że wysłał ich złoto i srebro do Palestyny".  Wyszło na to, że gdy Rabin Schneur Zalman starał się zapewnić, by ziemiańska szlachta i urzędnicy rządowi mieli  jak najlepsze rzeczy do powiedzenia na temat Żydów, niektórzy przeciwnicy chasydów  oczerniali Żydów, donosili Derżanowowi o chasydzkim przywódcy jak najgorsze opowieści. Jakkolwiek raport Derżawina był zły dla Żydów, zawierał przynajmniej jedno przychylne stanowisko księcia Lubomirskiego, wybitnego szlachcica i właściciela majątku na Białorusi, który był przyjacielem Rabina Schneura Zalmana. Kilku innych właścicieli majątków na Białorusi skierowało do Cara skargę na Derżawina.  Derżawin nawet nazywał te skargi "intrygami" przeciw niemu na dworze, jednak jego raport nie został przychylnie przyjęty przez Cara, a zła pozycja Żydów pozostała niezmieniona przez pewien czas, nie pogorszyła się bardziej...

 

V. Ostatnie lata

W międzyczasie przeciwnicy Rabina Schneura Zalmana ponownie zajęli się spiskowaniem przeciwko niemu i przeciwko ruchowi chasydzkiemu. Fałszywe oskarżenia zostały ponownie przekazane władzom w Petersburgu, po raz kolejny Rabin Schneur Zalman został wezwany do stolicy, by bronić siebie i swoich nauk. Tym razem trwało to dziewięć miesięcy, zanim Rabin Schneur Zalman odniósł pełne zwycięstwo nad swoimi oszczercami. W międzyczasie Cara Pawła zamordowano, a nowy Car, jego syn Aleksander I, nakazał oddalić sprawę.

Rabin Schneur Zalman już nie wrócił do Łoźny. Na zaproszenie Księcia Lubomirskiego zamieszkał on w mieście Lady (Liady), które było jednym z dóbr majątku Lubomirskiego. To właśnie w Ladach Rabin Schneur Zalman spędził resztę swojego życia. Ale nie było przeznaczone, aby zakończyć swoje życie w pokoju. 

W 1812 Napoleon najechał Rosję, a trasa inwazji prowadziła przez Białoruś. Rabin Schneur Zalman, który dwukrotnie był oskarżony o zdradę stanu, okazał się lojalnym patriotą. Przeczuwał, że jeśli francuski zdobywca podbije Rosję, sytuacja ekonomiczna Żydów może się poprawić, ale ich pozycja duchowa ucierpi. Dlatego też przeciwstawił się Napoleonowi i wezwał swoich licznych zwolenników, by udzielili całkowitego wsparcia rosyjskim działaniom wojennym przeciwko najeźdźcom. W rzeczy samej, jego wyznawcy, z których wielu znalazło się na liniach frontu, walcząc obok rosyjskich żołnierzy, byli w stanie dostarczyć bardzo przydatnych informacji rosyjskim generałom. Rosjanie byli wdzięczni Rabinowi Schneurowi Zalmanowi za to. Kiedy Napoleon zbliżył się do Ladów, generałowie rosyjscy sprowadzili konie i wozy, by ewakuować starzejącego się Rabina i jego rodzinę oraz wielu zwolenników. To właśnie w jednej z rosyjskich zim, Rebbe i jego rodzina znaleźli się na otwartych drogach, cierpiąc ciężkie trudy i niebezpieczeństwa. W wiosce w rejonie Kurska Rabin poważnie zachorował i zmarł w wieku sześćdziesięciu ośmiu lat.Jego ciało spoczęło w Hadiaczu, w rejonie Pieny i Połtawy Połtawa. 

 

Hebrajski napis na jego grobie brzmi następująco:

Tu ukryta jest Święta Arka 

Wielki i Boski Raw, pobożny i pokorny 

Święty i czysty, diadem Ariel 

Korona Tory, źródło mądrości 

Praktykował sprawiedliwość G-d i swoje sądy z Izraelem 

I wielu odwróciło się od grzechu; 

Nasz mistrz i nauczyciel, Szneur Zalman, syn Barucha, jego dusza odpoczywa w Edenie 

Tęskniący za świętością, jego dusza powróciła do G-d 

Pierwszego dnia tygodnia, 24. Tewet 

W roku 5573 Stworzenia