MaHaRSZA - Samuel Eidels (1555 - 1631) ( hebr : שמואל אליעזר הלוי איידלס) - był znanym rabinem i talmudystą, wybitnym krzewicielem nauk Tory. 

Odszedł dnia 5 Kislew.

Rabin Szmuel jest autorem powszechnie znanych komentarzy do Talmudu oraz jego fundamentalnych komentarzy napisanych przez Rasziego i Tosfota.

Samuel Eidels (1555 - 1631) ( hebr : שמואל אליעזר הלוי איידלס) napisał komentarze do Talmudu, Chidduszei Halachot.
Rabin Eidels jest również znany jako Samuel Eidels - MaHaRSZA (מהרש"א, hebrajski skrót od "Nasz nauczyciel, Rabin Szmuel Eidels”).
Samuel Eidels urodził się w Krakowie, zmarł w Osrogu (Ukkraina).
Jego ojciec, Jehuda był talmudystą; oboje rodzice pochodzili z rodzin rabinicznych - matka Gitel była kuzynką Rabina Jehuda Loew, Maharala z Pragi.
Ożenił się z córką Edel Lifschic (z Poznania) i Mosze Lifschic, Rabina Brisk. Po ślubie przeniósł się do Poznania i założył tam jesziwę.
Przez dwadzieścia lat wszystkie koszty prowadzenia jesziwy opłacała jego teściowa - matka żony. W uznaniu dla jej ogromnego wsparcia przyjął jej nazwisko.
MaHaRSZA pełnił funkcję rabina we wspólnotach żydowskich: Chełm , Lublin i Ostrogu (Ukraina).
Eidels działał również w Sejmie Czterech Ziem .
Komentarze Rabina Samuela stały się na tyle znane i cenione, że są obecne we wszystkich podstawowych wydaniach Talmudu, i są uważane za „literaturę obowiązkową" dla wszystkich badaczy Talmudu.

 

W niedzielę dnia 15 Elul w carskiej Rosji została założona uczelnia - "Jesziwa Tomchei Temimim Lubawicz" (1897) - studia Talmudyczne i Chassidut.

Jesziwa "Tomchei Temimim Lubawicz”, jako pierwsza zintegrowała i włączyła do programu nauczania „ujawnione” części Tory (Talmudu i Halachahy) oraz ezoteryczne nauki chasydyzmu w. Założycielem Jesziwy był Piąty Rebbe Chabad Lubawicz, Rabina Szolom DovBer Schneerson (Rebbe Rashab).

W 1917 roku, wkrótce po rewolucji bolszewickiej każda forma edukacji żydowskiej została zakazana przez nową władzę komunistyczną. Na początku zajęcia w Jesziwie odbywały się w trybie nielegalnym (podziemnym), nauczycielom groziły surowe kary: wyroki dziesięciu lub więcej lat katorgi na Syberii, albo rozstrzelanie przez pluton egzekucyjny. Dziesiątki młodych rabinów zapłacili najwyższą cenę za to, że działali na rzecz przetrwania tradycji i nauk judaizmu w Związku Radzieckim.

Rabin Joseph Isaac Schneerson (Rebe Rajac) był zmuszony opuścić Związek Radziecki w 1927 roku, jednak za jego sprawą nastąpiło odrodzenie Jesziwy,  przywrócono jej działalność w Warszawie, a później w Otwocku (w 1936 roku). 

Dnia 15 Elul 5705 roku Rebbe, Rabin M.M. Schneerson napisał w swoim dzienniku HaJom Jom:

„Jesziwa Tomchei T'mimim  w niedzielę, dnia 15 Elul 5657 roku (1897).

Rozpoczęcie studiów w Talmudycznych oraz Chassidus było w środę, 18 Elul, 5657 (1897).

W wieczór wigilijny święta Simchat-Tora, w 5659 (1898), po hakafot ojciec ogłosił: „Jesziwa będzie się nazywała Tomchei T'mimim, a studenci, którzy tam studiują i godnie reprezentują ducha uczelni mają być nazywane t’mimim.”

Obecnie Jesziwa Tomchei T'mimim - to sieć uczelni na całym świecie. Główna siedziba znajduje się w Nowym Jorku, Brooklin, 770 Eastren Parkway. Zajęcia, studia odbywają się od 7:30 rano do 9:45 wieczór, w tym są nauki Tory, Talmudu, Chassidut, Kabbały. Studenci mają też zapewnione posiłki. W ciągu dnia odbywają się też modlitwy: Szacharit, Mincha, Ma’ariw.

Poniżej na zdjęciach: budynek pierwszej Jesziwy Tomchei T'mimim"; absolwenci tej uczelni w Otwocku i w Warszawie oraz budynek Jwesziwy w Otwocku kiedyś i dziś:

 

 

 

 

 

 

Rabin Szlomo Jicchaki, znany jako „Raszi" (skrót od Rabenu Szlomo Jicchaki ben Jicchak), zmarł w dniu 29 Tamuz roku 4865 od  stworzenia świata.

Raszi urodził się w Troyes we Francji w 1040 r.. 

Jego komentarzy do Tory, ksiąg Proroków i Talmudu są powszechnie uznawane jako najbardziej podstawowe narzędzie dla zrozumienia tych tekstów nawet przez dzieci w wieku szkoły podstawowej, gimnazjalistów itd. 

Wielu późniejszych uczonych, komentatorów są autorami opracowań swoich komentarzy do komentarzy Rasziego - dotychczas napisano ponad 200 komentarzy uzupełniających. 

Rebbe Lubawaicz, Rabin M.M. Schneerson w swoich słynnych „rozmowach z Raszi”, wielokrotnie dowodził, jak „prosta jest wymowa tekstów Raszi" . Teksty Rasziego są wielowarstwowe w pojmowaniu, są zwięzłe, a prostota narracji sprzyja pokonaniu trudności tematycznych. Innowacyjne na owe czasy interpretacje Rasziego do Biblii i Talmudu są bardzo wysoko cenione do dnia dzisiejszego. 

Raszi jest autorem najważniejszych komentarzy do Tanachu i Talmudu. Dla zapisywania jego tekstów został stworzony w XV „Alfabet Hebrajski Rasziego”, charakteryzujący się specjalnym krojem liter.

Jego komentarz do Tory był pierwszą drukowaną książką w języku hebrajskim wydaną w Rzymie, ok. 1470 r. 

Raszi prowadził swoją własną szkołę w Troyes, założoną (przypuszczalnie) ok. 1070 r., która miała znakomitych uczniów, m.in. Simchę ben Samuel Vitry, Judę ben Abraham i Jacoba ben Samson. Szkoła Raszi swoją renomą prześcignęła inne działające nad Renem w tamtych czasach.

Uważa się, że Raszi zmarł w czasie pracy nad komentarzem do Traktatu Makot, kiedy pisał słowo "czysty". 

Miejsce jego ostatniego spoczynku nie jest znane. W miejscu jego przypuszczalnego pochówku zbudowano na żydowskim cmentarzu pomnik w jego rodzinnym mieście Troyes.

 

• 14 czerwca 1927, Leningrad: Rebbe został zatrzymany

We wtorek wieczorem, 14 czerwca 1927, szósty Rebe, Rabin Josef Icchaak Schneersohn, B”P Sprawiedliwy, został zatrzymany przez funkcjonariuszy posterunku Leningrad sowieckiej tajnej policji (OGPU). Siedem lat wcześniej, objął przywództwo Chabad Lubawicz, po odejściu z tego świata ojca, Rabina Szolem DovBer. Pracował niestrudzenie, by zmobilizować społeczność żydowską i odbudować instytucje życia żydowskiego, które zostały zniszczone przez lata wojny domowej, głód i chaos polityczny. Od samego początku, jednak był on nagabywany przez skrajnie antyreligijną "Sekcję Żydowską" Komunistycznej Partii, tzw Jevsekcja.

- Październik 1926, Ukraina: Zgromadzenie Korostyńskie

Wśród wydarzeń, które doprowadziły do zatrzymania Rebego było rabiniczne zgromadzenie, które odbyło się w październiku 1926, w Korosteniu, na Ukrainie a miało na celu powołanie żydowskich instytucji religijnych i dogadanie się z władzami sowieckimi.  Rebbe osobiście nie uczestniczył w tym zgromadzeniu, ale jasno wyraził swoje poparcie. Wśród uczestników było wielu przedstawicieli Chabad Lubawicz. W uznaniu jego działaności jako lidera rosyjskiego żydostwa, Rebbe został mianowany prezesem honorowym zaocznie. Ta publiczna demonstracja przedstawicieli narodu żydowskiego  wywołała złość wśród aktywistów Jevsekcji. Rabin Bentzion Szemtov, który uczestniczył z zgromadzeniu jako przedstawiciel Rebego później napisał: "Podczas moich przesłuchań (prowadzonych przez sowieckich urzędników), widziałem, że to zgromadzenie było jedną z głównych przyczyn aresztowania Rebbe.

 

Więzienie Szpalerka, Leningrad.

Rebbe został osadzony w tymczasowym areszcie „na Szpalerce” w Leningradzie,  na ul. Shpalernaya 25 po jego aresztowaniu w nocy  14 czerwca 1927r. Wówczas służby więzienne omyłkowo umieściły go we wspólnym z innymi aresztowanymi korytarzu, co uratowało de facto Rebbe od natychmiastowej egzekucji. Ale spędził w tym więzieniu 19 dni w najtrudniejszych warunkach, kilkakrotnie groziło mu umieszczenie w izolatce lub w brudnym lochu. 

Nazajutrz po aresztowaniu Rebbe zażądał, by został mu przeznaczony czas do zakładania tefilin. Gdy zdał sobie sprawę, że jego żądanie nie zostanie przyjęte pozytywnie, nie czekając na zgodę zaczął zakładać tefilin podczas wchodzenia po stalowych więziennych schodach. Strażnik, który go prowadził odwrócił się i ze złością odepchnął Rebbe, tak że on stoczył się w dół po schodach, miał ciężkie rany. Jego tefillin został skonfiskowany. 

- Apelacje i modlitwy w Leningradzie i Moskwie.

W chwili aresztowania, ślub Rabina Menachema Mendela Schneersona z Chają Muszką, drugą córką Rebbe, Rabina Josefa Icchaka - był już zaplanowany.  Nieświadomy trwającego najścia sowieckich oprawców, młody Rabin Menachem Mendel już miał wejść do domu Rebbe, kiedy Chaja Muszka zawołała do niego z górnego okna: "Schneerson, mamy gości !”. Zrozumiał od razu, co się stało. Niezwłocznie poinformował chasydzkich starszyzn o zdarzeniu , nawołując, by zniszczyli obciążające dokumenty. Po długim nocnym spotkaniu, które zakończyło się nad ranem w czwartek, 16 czerwca, Rabin Szemarjahu Gurary (który poślubił najstarszą córkę Rebbe, Chanę w 1921 roku) został wysłany do Moskwy. Pierwotnym celem było zorganizowania wsparcia z zagranicy. Jednak w obawie, że takie działania sprowokują Sowietów do dalszej eskalacji represji wobec Rebbe, zamiast otwartych działań, Rabin Szmarjahu uaktywnił sieć kontaktów w Moskwie wśród osób, które mogły poprzeć apelacje o zwolnienie Rebbe na najwyższych szczeblach władzy radzieckiej.

 

Jekatierina Pieszkowa - Zdeklarowana sowiecka Humanistka

Osoba, która odegrała kluczową rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa i w następstwie uwolnienia Rebbe była Jekatierina Pieszkowa, jedna z najbardziej wpływowych i zarazem fascynujących kobiet epoki. Była pierwszą żoną słynnego rosyjskiego pisarza i przyjaciela Stalina, Maksyma Gorkiego, i miała osobisty dostęp do najwyższych urzędników w sowieckiej biurokracji. Jako szefowa Politycznego Czerwonego Krzyża, była jedną z niewielu osób w Rosji, które mogły składać bezpiecznie i skutecznie petycje w sprawach więźniów politycznych. Na każdym etapie procesu biurokratycznego, a wraz z każdą nową przeszkodą, która powstawała, chasydzi zwracali się właśnie do niej o pomoc w imieniu Rebbe (na zdjęciu - na prywatnej „herbatce” u Stalina - po prawej stronie; po lewej stronie od Stalina - Maksim Gorki).

 

OGPU i Jewsekcja: Między Moskwą i Leningradem

Prawdopodobnie kluczowymi postaciami, które Peszkowa użyła w celu uwolnienia Rebbe były Wiaczesław Mienżynski (na zdjęciu z lewej), krajowy przewodniczący sowieckiej tajnej policji (OGPU). Menżynski był bliskim współpracownikiem Stanisława Messinga (na zdjęciu z prawej), który był bezpośrednio odpowiedzialny za aresztowanie Rebbe. Messing był przewodniczącym leningradzkiego OGPU i wiceprzewodniczący krajowego OGPU. Był Żydem, z  chasydzkiej rodziny. Ogólnie rzecz biorąc, oddział Żydowskiej Partii Komunistycznej - Jewsekcja, miała wpływy polityczne, ale nie miała uprawnień do dokonywania aresztowań. Messing, o zaciekle anty-religijnym nastawieniu, w Jewsekcji reprezentował bezlitosną siłę wysokiego urzędnika aparatu bezpieczeństwa państwowego. Początkowo chasydzi w Moskwie obawiali się, że Messing może być tak wściekły, że życie Rebbe będzie zagrożone, gdy zaczną się działania na rzecz jego uwolnienia. Ale gdy nadeszła wiadomość, że wyrok śmierci został już wydany, zdali sobie sprawę, że nie mają nic do stracenia. Centralne władze w Moskwie miały bardziej ambiwalentny stosunek do Judaizmu niż Jewsekcja, i nie było podstaw do nadziei, że mogą się pochylić i pozytywnie rozpatrzyć wnioski w sprawie Rebbe.

 

Rabbi Abraham Icchaak Kook: telegram z Jerozolimy.

Rebbe został zatrzymany w środku trwającego międzynarodowego kryzysu dyplomatycznego. Sowieci nałożyli ścisłą cenzurę na przychodzące z zagranicy depesze. W związku ze sprawą Rebbe, wiadomości z zewnątrz i na zewnątrz Sowietów sączyły się jeszcze wolniej niż zwykle. W dniu 28 czerwca, międzynarodowe gazety zaczęły podawać informacje o aresztowaniu Rebbe. Następnego dnia, Rabin Abraham Icchak Ha-Kohen Kook, naczelny rabin Ziemi Świętej, wysłał do „American Joint Distribution Committee” pilną wiadomość o zagrożeniu, jakie dotknęło Rebbe, Rabina Schneersona z Lubawicz i apel o podjęcie niezwłocznych działań w celu jego uwolnienia. 

Dwa lata później Rebbe odwiedził Święte Miasto Jerozolimę, wówczas odbyło się też wyjątkowo emocjonalne spotkanie z rabinem Kook.

 

Dr Joseph Rosen: telegram do Kremla

Dr Joseph Rosen był szefem „Agro-Joint”, organizacji humanitarnej prowadzonej przez „American Joint Distribution Committee” we współpracy z rządem sowieckim, przede wszystkim na rzecz wsparcia żydowskich osad rolniczych. Rosen spotkał Rebbe wielokrotnie w Moskwie, w celu utrzymania współpracy ze środowiskiem rabinów i aktywistów działających na rzecz zachowania żydowskiego życia religijnego. W ostro sformułowanym telegramie do wysokiego urzędnika na Kremlu, Piotra Smidovicza, Rosen podkreślił, że działalność Rebbe „jest oczywista i absolutnie apolityczna."

Zresztą, sam Rebbe udowadniał śledczym, że był zwolennikiem partnerstwa z władzą: "Trzy lata temu, w roku 1924, napisałem list do Żydów w Ameryce zachęcając ich by wspierali żydowskie gospodarstwa rolnicze w ZSRR. Oskarżenie mnie jako wroga Żydów i państwa jest całkowicie fałszywe. Choć wielkie różnice nas dzielą, ja wspieram wszelkie wysiłki, które są twórcze, o czym piszę w swoim liście do Ameryki

 

Międzynarodowe wsparcie.

Innym źródłem wsparcia międzynarodowej społeczności był Berlin, gdzie Rabin Meir Hildesheimer, szef słynnego „Hildesheimer Seminarium Rabinów” oraz dr Leo Baeck, wybitny przywódca i teolog liberalnego judaizmu skontaktowali się z dr. Oskarem Cohnem, przedstawicielem żydowskiej Partii Socjalistycznej. Ten ostatni zaaranżował spotkanie z ambasadorem Rosji w Berlinie, Nikołajem Krestinskim, który zapewnił ich, że to był spisek Jewsekcji i że sprawa Rebbe wraz z aresztowaniem nie została wszczęta przez rząd centralny w Moskwie. Pomimo zapewnień Jewsekcji, że Rebbe był wrogiem państwa, wyżsi urzędnicy państwowi w końcu zrozumieli, że nie mogli legalnie zaklasyfikować przewódcę religijnego jako przestępcę. Krestinski obiecał zrobić wszystko, co w jego mocy, by zapewnić bezpieczeństwo i uwolnienie Rebbe.

 

Interwencja od góry: Aleksiej Rykov Premier Rosji

Najpotężniejszą postacią, która zainterweniowała  w sprawie uwolnienia Rebbe był Aleksiej Rykov. Pomimo tego, że Stalin wówczas miał władzę absolutną, Rykov był Premierem Rosji w tym czasie. Pod rosnącą presją wewnętrzną i międzynarodową, władze centralne w Moskwie zamieniły wyrok śmierci, najpierw do dziesięciu lat katorgi na Solovetskch Ostrovach (wyspach) w obozie opisanym jako "matka Gułagu" , później - do trzech lat wygnania do prowincji Kostroma - około 300 km na północny-wschód od Moskwy. Messing, przewodniczący Leningradzkiego OGPU, był wściekły, w odwet rozkazał przewiezienie Rebbe do Kostromy w Szabat. Wiedząc, że publiczne zbezczeszczenie Szabatu osłabi morale i ducha religijnych Żydów. Rebbe odmówił podporządkowania się. Wtedy chasydzi ponownie skontaktowali się Jekatieriną Pieszkową z Politycznego Czerwonego Krzyża. Dzięki wysiłkom Peszkowej, w Rykov osobiście zwrócił się Menzhinskiego, krajowego przewodniczącego OGPU i nakazał mu przełożyć wyjazd na niedzielę.

 

Siła dyplomacji.

W dniu 2 czerwca, niecałe dwa tygodnie przed aresztowaniem Rebbe, Łotwa podpisała historyczną umowę handlową z ZSRR. Jednak umowa wciąż pozostawała przedmiotem głosowania w łotewskim parlamencie, który nie był powołany do końca października. Kontrowersje wokół umowy były spotęgowane kryzysem dyplomatycznym pomiędzy Brytanią, Polską i Związkiem Radzieckim. Łotwa znalazła się pośrodku, co doprowadziło do gorących debat w parlamencie oraz w prasie. Mordechaj Dubin był zarówno  chasydem, chabadnikiem, jak i wybranym członkiem łotewskiego parlamentu, Zdawał sobie sprawę, że sytuacja może być korzystna dla Rebbe. W ciągu dziesięciu dni od przyjazdu do Kostroma, Rebbe został zwolniony i mógł wrócić do domu. Było jednak jasne, że każda chwila pozostania  w Rosji była niebezpieczna dla niego. Zostały podjęte wysiłki, by Rebbe natychmiast wyjechał za granicę. W obliczu utrzymującej się odmowy ze strony urzędników sowieckich, Dubin udał się do Moskwy na rozmowy. Było oczywiste, że rosyjsko-łotewska umowa handlowa może przejść tylko  przy bardzo niewielkiej większości głosów. Gdy Dubin jasno określił, że jego poparcie umowy było całkowicie zależne od gwarancji bezpiecznego wyjazdu Rebego na Łotwę, władze radzieckie niechętnie, ale ustąpiły.

 

Pożegnanie i wolność: Odległość fizyczna nie jest nigdy duchowa.

Stojąc w pociągu przed jego wyjazdem do Kastromy, Rebbe zwrócił się do chasydów, którzy przybyli na stację Leningradzie, aby zobaczyć go i pożegnać: „Niech Bóg będzie z nami, Bóg będzie z nami. , . Tora, micwy i żydowska tradycja nie podlegają ocenie innych, ani też jakakolwiek siła nie może być wykorzystana przeciwko nim…. Musimy pamiętać, że więzienia i ciężkie roboty są tylko tymczasowe, natomiast Tora, micwy i Żydzi są wieczni.”

Mniej niż cztery miesiące później Rebbe znów wsiadł do pociągu, przygotowując się do opuszczenia Rosji na dobre. Na każdej stacji jego przejazdu, zgromadziły tłumy chasydów, było wiele wzruszających momentów, wzruszających pożegnań i nadziei. W liście pożegnalnym napisanym w trakcie tej pamiętnej podróży, Rebbe pisał: "W wodzie odbija twarz, moje serce nie śpi i czuje czystą słodycz i siłę wewnętrzną i istotną więź całą społecznością chasydów.  Moja wiara i nadzieja się wzmacniają, że odległość fizyczna nigdy, nigdy nas nie rozdzieli, Bóg nie dopuści. Niech Bóg napełni radością serce moje i twoje, widząc dorastające nasze  dzieci i wnuki…”