Od Świątyni do synagogi - od kapłana do rabina

„I wystawią Mi świątynię, abym zamieszkał w pośród nich…..” (Szmot, 25:8), Od tamtych czasów całe życie religijne Żydów skupiało się wokół Arki Przymierza, w której też przechowywano tablice z Dziesięciorgiem Przykazań. 

Później, przez kilka stuleci Arka Przymierza znajdowała się w Świątyni Jerozolimskiej, wybudowanej specjalnie dla niej przez króla Salomona. Wybudowano ją na wzgórzu świątynnym Moria; na którym Abraham miał złożyć Bogu w ofierze swego syna Izaaka. Wewnątrz Świątyni, w miejscu, zwanym Święte Świętych, mieścił się kamień węgielny świata, a na nim spoczywała Arka Przymierza. Była to drewniana skrzynia wykładana zlotem, w której przechowywano kamienne Tablice Dekalogu. Wewnątrz świątyni znajdował się też kultowy siedmioramienny zloty świecznik oliwny — menora — symbolizujący mądrość i świętość Boską. „A rozkażesz synom Izraela. Aby przynosili tobie oliwy z oliwnika, czystej, wytłoczonej, dla oświetlania, dla ciągłego zapalania światła…” (Szmot, 27:20).

Świątynia była miejscem składania ofiar, szczególnie w okresie wielkich Świąt, miejscem ważnych zgromadzeń ludu Izraela - ogólnie, Centrum religijnym narodu żydowskiego, miejscem duchowości. 

W 622 r. p.n.e., po reformie  religijnej króla Jozjasza, jedynie Świątynia Jerozolimska miała być jedynym miejscem legalnego uprawiania rytuałów poświęconych Bogu, m.in. składania ofiar.  Świątynia ta została zburzona przez Nabuchodonozora II.

Druga Świątynia, którą wzniesiono pod koniec VI w. p.n.e. po zburzeniu pierwszej, służyła jako centrum religijne aż do 70 r. n.e. Zniszczenie jej przez Tytusa spowodowało, że rolę Świątyni jako miejsca kultu religijnego i zgromadzeń przejęły domy modlitw, czyli synagogi. Wtedy również, po zburzeniu Drugiej Świątyni przestał istnieć urząd kapłański. W starożytności kapłani stanowili w społeczności żydowskiej osobny stan, sprawowali swe funkcje dziedzicznie, tworzyli związki rodowe, w których obrębie przekazywali następcom swą wiedzę i uprawnienia.

Zniszczenie Drugiej Świątyni pozbawiło Żydów jednego jedynego centrum religijnego. 

Po wygnaniu narodu żydowskiego z Jerozolimy rozproszył się on po całym świecie, zakładając własne gminy kierowane przez rabinów, którzy przejeli obowiązki kapłanów. Już w tamtych czasach  rabini przekazywali nauki, wiedzę, również wykonywali czynności sakralne: głosili kazania, zapewniali opiekę duchową, organizowali pogrzeby, udzielali ślubów i rozstrzygali sporne kwestie dotyczące przepisów religijnych. Słowo ‚rabbi’ w tłumaczeniu z hebrajskiego oznacza ‚mój mistrz’. Tytuł rabina stosowany jest tylko wobec żydów wysoko wykształconych, zajmujących się interpretacją i wyjaśnianiem Tory, Miszny - ogólnie  Prawa Żydowskiego; są to osoby, cieszące się dużym szacunkiem i autorytetem religijnym. Od czasów średniowiecza są to duchowi przywódcy społeczności żydowskiej.