Co i dlaczego

Pidyon haben, czyli "wykupienie pierworodnego syna", to ceremonia, podczas której ojciec pierworodnego wykupuje swojego syna, trzydzieści dni po jego narodzinach, dając kohenowi (z kapłańskiego rodu Aarona) pięć srebrnych monet.

Jaki jest powód takiej procedury?

Pierwotnie, to pierworodni żydowscy synowie stanowili uświęconą kapłańską klasę. Zostali oni powołani do służby B-gu, gdy oszczędzono ich od plagi śmierci pierworodnych, która dotknęła Egipt. Jednakże, kiedy Żydzi – włącznie z pierworodnymi – oddali pokłon złotemu cielcowi, pierworodni utracili swój status. Kapłaństwo zostało powierzone plemieniu, które nie brało udziału w czczeniu złotego cielca – Lewitom, a w szczególności dzieciom Aarona. Odtąd wszyscy pierworodni synowie Izraela muszą wykupić się od kohena podczas ceremonii pidyon haben.

Chinuch 1 dodaje, że to przypomina nam, iż wszystko na świecie należy do B-ga. Kiedy poświęcamy to co mamy pierwsze i najlepsze, uświadamiamy sobie, że rzeczywiście wszystko jest własnością naszego Stwórcy, i zanim czegoś użyjemy musimy najpierw to od Niego "nabyć".

Maharal (Rabin Pragi Juda Loew, 1525-1609) tłumaczy, że ponieważ B-g jest pierwszym istnieniem, stosownym jest, więc, że pierworodni są Jemu poswięceni.2

Źródła biblijne:

Zaraz przed wyjściem z Egiptu, B-g przekazał Moszemu następujące przykazania:

…Wykupisz każdego pierworodnego spośród twoich synów. I przekażesz to, gdy w przyszłości syn cię zapyta: "Co to jest?", mówiąc: "B-g ręką mocną wywiódł nas z Egiptu, z domu niewoli. Gdy faraon wzbraniał się nas uwolnić, B-g wybił wszystko, co pierworodne w ziemi egipskiej…

— Exodus, Wj 13,13-16.

Nachmanides (Rabin Mojżesz syn Nachmana, 1195-1270) tłumaczy, że w tym miejscu, dokładna procedura odkupienia pierworodnych, tak samo jak zastępowanie ich kapłanami z potomnych Aarona, nie była jeszcze sprecyzowana.

Dopiero później, kiedy większość Żydów – włącznie z pierworodnymi – zgrzeszyła czcząc złotego cielca, pierworodni stracili swój status. Zaszczyt kapłaństwa został przeniesiony na tych, którzy nie uczestniczyli w kulcie złotego cielca. Wtedy to, B-g przykazał:

Weź lewitów na miejsce wszystkich pierworodnych pośród dzieci Izraela… Weźmiesz po pięć szeklów od głowy według wagi szekla przybytku; szekl po dwadzieścia ger. — Lb 3,45-47.

Powstało przykazanie wykupu pierworodnych.

Dlaczego tylko pierworodni synowie są wykupowani?

Nasi pierworodni osiągnęli specjalny status, gdy – pomimo tego, że nasz naród duchowo upadł w Egipcie i upodobnił się egipskich sąsiadów – B-g oszczędził nas podczas plagi pierworodnych. Lecz, podczas gdy zarówno synowie jak i córki umierali pośród pierworodnych dzieci rdzennych Egipcjan, jedynie pierworodni synowie umierali pośród obcokrajowców. Ponieważ nie byliśmy Egipcjanami, tylko pierworodni synowie – którzy w innym wypadku zginęliby – zostali oszczędzeni. Fakt, że pierworodne córki zostały również ocalone nie był aż tak uderzający i dlatego też nie został upamiętniony.

W dodatku, żydowskie kobiety nigdy nie upodobniły sie do Egipcjanek. Nasi Mędrcy uczą nas, że zostaliśmy ocaleni z Egiptu przez zasługi prawych kobiet.

Kolejny powód, dlaczego nie ma potrzeby wykupu kobiet jest taki, że monety które daje sie kohenowi są w zamian za służbę świątynną, którą kohen odbywa w miejsce pierworodnych (ci służyliby, gdyby nie fakt brania udziału w kulcie złotego cielca). Ponieważ, tak czy inaczej, kobiety nie służyłyby w Świątyni, nie muszą być wykupowane.

PRZYPISY

1.  Micwa 18.

2.  Gewurot HaSzem 38.