Chasydzi na Mazowszu – Siedlce
r.
Chasydzki szlak Mazowsza - Siedlce:
(w jidysz Szedlic), choć istniały jako osada rolna być może już w X wieku, dość późno uzyskały prawa miejskie, bo dopiero w 1547 roku. W tym też czasie w mieście zaczęli osiedlać się Żydzi.
Chasydzka izba modlitwy istniała w Siedlcach już pod koniec XVIII wieku. W 1823 roku Awraham Kohen, właściciel chasydzkiego sztybla w Siedlcach zeznał, że ich sala modlitw istnieje od kilkudziesięciu lat i że „Zwyczajem naszym jest co dzień trzy razy odprawić swoje modlitwy w domu przez nas sobie obranym. Czasem odprawiami nasze pacierze i w bóżnicy wraz z in- nemi Żydami. Do sekty tej należy nas do 30, co ciągle odbywami pacierze, ale wolno jest każdemu Żydowi przyjść i wspólnie z nami pacierze odbywać”. Wspomnianych 30 chasydów to zaledwie 4% siedleckich Żydów, ale nie mamy pewności, czy nie istniały wtedy w Siedlcach inne chasydzkie modlitewnie.
Największym sukcesem chasydyzmu w Siedlcach w tym czasie był fakt, że w latach 1826–1829 rabinem został tam jeden z najaktywniejszych przedstawicieli chasydyzmu w Polsce, Aleksander Zusja Kahana (1795–1837), bliski współpracownik cadyka Symchy Bunima z Przysuchy. W 1829 roku Zusja Kahana przeniósł się do Płocka.
W kolejnych latach rabinami Siedlec byli misnagdzi, wśród nich m.in. Mosze Hirsz Weingarten z Makowa, rabin w Sokołowie Podlaskim, powołany na stanowisko rabina Siedlec w 1833 roku mimo aktywnego i długo- trwałego oporu tamtejszych chasydów.
Na początku XX wieku liczebność zwolenników chasydyzmu w mieście sięgała 100 osób, a więc 40% żydowskich mieszkańców miasta. Połowę chasydów stanowili wyznawcy cadyka z Góry Kalwarii. Poza 3 sztyblami Góry Kalwarii, były też mniejsze sztyble Aleksandrowa, Białej, Kałuszyna, Kocka, Kołbieli, Kozienic, Lublina, Łukowa, Mińska Mazowieckiego, Mszczonowa, Otwocka, Parczewa, Parysowa, Radzynia, Skierniewic oraz Sokołowa Podlaskiego. W 1912 roku poza dwoma synagogami i 3 salami studiów i modlitwy, w Siedlcach aktywnych było 20 sztybli.
W tym też czasie pojawili się w mieście chasydzcy przywódcy. Od 1902 roku w Siedlcach działał miejscowy cadyk Gerszon Rotblatt z Żelechowa (1855–1917), postać o lokalnym znaczeniu. Po jego śmierci przywództwo przejął jego jedyny syn Jehoszua Aszer Rotblatt. Po trzech latach w Warszawie, cadyk wrócił w 1920 roku do Siedlec, gdzie pozostał do 1939 roku. Po wybuchu II wojny światowej uciekł do rosyjskiej strefy okupacyjnej i został wysiedlony najpierw do Archangielska, a potem do Turkiestanu, gdzie zmarł.
W 1905 roku w Siedlcach osiedlił się też Jerachiel Cwi Rabinowicz (1878–1905), syn cadyka z Białej Podlaskiej Icchaka Jaakowa Rabinowicza z dynastii Świętego Żyda z Przysuchy. Jerachiel Cwi Rabinowicz po śmierci ojca został w Siedlcach rabinem i cadykiem, jednak już po pół roku zmarł. Jego syn, Jechiel Jehoszua Rabinowicz, uciekł w czasie I wojny światowej do Rosji, a następnie osiedlił się w Palestynie, gdzie kontynuował dynastię z Białej Podlaskiej. W 1926 roku przywódcą grupy chasydzkiej w Siedlcach został też Awraham Pinchas Morgenstern (ur. 1876), syn cadyka z Łomazów z dynastii z Kocka. W czasie II wojny światowej przeniósł się do Warszawy i tam zmarł. Cadykiem w Siedlcach był też Icchak Finkler- Weingarten z dynastii radoszyckiej. Również cadyk Finkler-Weingarten zginął w Holokauście.
Na zdjęciu: Cmentarz żydowski przy ul. Szkolnej (kiedyś Kierkuckiej.
(Artykuł oraz zdjęcie z książki Chasydzki Szlak Mazowsza autorstwa prof. Marcina Wodzińskiego)
