Chanukowe źródło, tradycje, zwyczaje
r.
Cud Chanukowy - żródło.
Około 2100 lat temu Erec Israel znalazł się pod rządami syryjsko-greckiego cesarza Antiocha, który wydał serię dekretów mających na celu wymuszenie na Żydach wprowadzenia greckich tradycji, rytuałów - hellenistycznej ideologii. Przy tym też z wydał zakaz studiowania Tory oraz przestrzegania jej przykazań. Świątynia w Jerozolimie została splugawiona greckimi bożkami.
Żydzi, którzy nie zgadzali się z taką sytuacją zebrali się w grupę, której liczebność była o wiele mniejsza niż potężna armia Greków, by w bitwie wypędzić wroga z ich kraju. Stał się cud - armia grecka ustąpiła. Kiedy odzyskali Jerozolimską Świątynię, dnia 25 miesiąca Kislew, pośpieszyli, by zapalić tam Świątynną Menorę, ale odkryli, że cała oliwa, która tam się znajdowała była skażona przez Greków, nie nadawała się do użycia - była nie koszerna. Pozostała tylko odrobina czystego oleju, schowana tak, że Grecy jej nie zauważyli, ale jej ilość wystarczała na zaledwie na jedną noc - a zdobycie nowego, czystego oleju zajęłoby osiem dni. Pamiętajmy, że światło Świątynnej Menory powinno było palić się dzień i noc nieprzerwalnie.
Cudownie, jednodniowa miarka oliwy paliła się osiem dni i nocy, aż została wyprodukowana i dostarczona do Świątyni więksa ilość koszernej oliwy.
Właśnie to wydarzenie symbolizuje Cud Chanukowy. Właśnie z tego powodu świętujemy Chanukę.
Aby upamiętnić z pokolenia na pokolenie Cud Chanukowy, zapalamy światło (oliwę bądź świeczki) na Chanukii - Menorze Chanukowej każdego wieczoru przez osiem nocy.
Święto Chanuki trwa osiem nocy i osiem dni: 25 Kislew - 2 Tewet.
Menora
Podstawowe elementy koszernej menory stanowią osiem „ramion” z zasobnikami na oliwę bądź ustawienie świec plus dodatkowe „ramię”, wydzielone od reszty do ustawienia szamasz’a (opiekuna, stróża).
Chanukowe światła mogą być płomieniami świecy albo lampek olejowych. Od czasu Cudu Chanukowego, gdy mała ilość oliwy płonęła przez osiem dni i nocy menora olejowa ma pierwszeństwo „w rankingu” chanukii, a oliwa z oliwek jest idealnym paliwem i tu lepsze są knoty ze względu na gładki płomień, który wytwarzają, ale naturalnie, menory chanukowe ze świecami również są jak najbardziej pożądane. Chodzi i światło ! Chodzi o spełnienie micwy w sposób najlepszy, na który nas stać. Chodzi o światło, o pamięć , o spełnienie micwy!
Osiem świec menory powinny być usytuowane tak, by tworzyły linię prostą, nie może być w zyg-zaku ani też żadne światło (z tych ośmiu) nie może być wyższe od pozostałych. Jeśli jest to menora z oliwą, kubki z olejem muszą posiadać wystarczającą ilość oliwy do spalenia w wymaganym czasie - co najmniej 30 minut w dni powszednie i do półtorej godziny w piątkowy wieczór (chodzi o szczególne zasady Szabatu). Jeśli jest to menora ze świecami, świece powinny być wystarczająco duże, aby palić przez wymagany czas.
Elektryczne menory są świetne do celów ekspozycyjnych i są wspaniałym medium do nagłośnienia Cudu Chanuki. Ale światła używane do spełnienia micwy powinny być prawdziwymi płomieniami od wosku świec lub oleju - jak płomienie w Świątyni Jerozolimskiej.
Szamasz
Szamasz - świeca "towarzysząca", która służy do rozpalania innych świateł - posadowiona nieco wyżej lub niżej niż inne świece, na dziewiątym 'ramieniu' menory. Wielu Żydów ma tradycję używania do szmaszu świecy z wosku pszczelego. Chociaż podstawową funkcja szamsza jest "usługa" przy zapaleniu świec - od szamasza zapalane są wszystkie pozostałe świece, nie gasimy szamaszu. Zamiast tego ustawiamy go na swoim miejscu w sąsiedztwie innych świateł, szamasz zawsze jest gotów "do usługi" w przypadku, gdy jakaś świeca zagaśnie z jakiegokolwiek powodu. Kolejny powód, dla którego zostawiamy płomień na szamaszu, to fakt, że zabrania się używania świateł Chanuki z jakiegokolwiek praktycznego powodu. W ten sposób, jeśli potrzebna jest świeca, szamasz jest dostępny do użytku, zachowując świętość świateł, przestrzegając micwę.
Kto zapala świece Chanukowej Menory?
Zarówno mężczyźni, jak i kobiety są zobowiązani do uczestniczenia zapalenia świec menory. W niektórych rodzinach głowa domu zapala rodzinną menorę, podczas gdy wszyscy inni słuchają błogosławieństw i odpowiedzi: "Amen". W wielu innych rodzinach wszyscy członkowie rodziny, w tym dzieci, zapalają swoje własne menory. Tak czy inaczej, ważne jest, aby wszyscy byli obecni i zaangażowani, kiedy cud Chanukowy jest uroczyście upamiętniany.
Gdzie zapalamy światło chanukowe?
Menorę ustawiamy tam, gdzie mieszkamy. Jeśli się jest w podróży, ustawiamy swoją menorę, gdziekolwiek się zatrzymujemy się na noc. Jeśli będziesz spędzał noc w żydowskim domu, możesz dać swojemu gospodarzowi około dolara czy inną monetę, jako symboliczny "zwrot kosztów" za jego menorę, a nawet jeżeli masz własną - też zapal świecę na własnej menorze - wszak dwie świece są potężniejsze niż jedna!
Studenci mieszkający w akademikach lub własnych mieszkaniach powinni rozpalać menory w swoich pokojach lub we wspólnej jadalni. W miejscach, w których jest to zabronione, należy skonsultować się z rabinem, gdzie ustawić menorę.
W domu są dwie preferowane lokalizacje menory:
Można ustawić menorę w centralnym wejściu. Ustaw ją go na krześle lub małym stoliku obok wejścia, naprzeciwko mezuzy. W ten sposób, gdy przejdziesz przez drzwi, jesteś otoczony przez dwie micwy naraz - mezuzę i menorę. Idealnie, światła menora powinny znajdować się w odległości od 12 do 40 cali nad ziemią.
Lub można też ustawić swoją menorę na parapecie zwróconym twarzą do ulicy. Ta opcja powinna być wykonywana tylko wtedy, gdy okno znajduje się mniej niż trzydzieści stóp nad ziemią.
Kiedy zapalamy świece chanukowe?
Światła Chanuki są zapalane każdej nocy w ciągu ośmiu dni trwania Chanuki. Machabeusze przepędzali siły ciemności za pomocą mieczy; robimy to światłem.
Zwyczajem wielu społeczności (a jest to zwyczaj Chabad-Lubawicz) jest rozświetlenie menory tuż po zachodzie słońca. W innych społecznościach menora jest zapalana po zmroku (około trzydzieści minut po zachodzie słońca). Tak czy inaczej, menora musi zawierać wystarczającą ilość "paliwa", aby lomień trwał przez co najmniej trzydzieści minut po zmroku.
Uwaga: standardowe świece Chanukah wystarczają na około 30 minut. Jeśli używasz tych świec, wtedy zapalaj je już po zmroku każdego wieczoru.
Niezależnie od zwyczaju, jakiego się trzymasz, w piątkową noc menora jest zapalana przed zachodem słońca (przed rozpoczęciem Szabatu), a w sobotnią noc świeci po zmroku (po zakończeniu Szabatu).
Najlepiej byłoby zapalić menorę przy najbliższej możliwej okazji po zmroku. Opóźnienie tylko w przypadku oczekiwania na przybycie członków rodziny, którzy chcą być obecni, gdy świeci menora. Światła Chanuki mogą plonąć tak długo, jak długo są ludzie na ulicach lub tak długo, jak inny członek może dołączyć - ale nie później niż na pół godziny przed świtem. (jeżeli bardzo się spóźniłeś z zapaleniem świecy, możesz zapalić, ale nie recytując błogosławieństwa).
Porządek zapalania ognia na menorze.
1. Ustaw świece (lub pojemniki z oliwą) na menorze. Upewnij się, że jest wystarczająco dużo oliwy lub świece są wystarczająco duże, abyogień płonął do pół godziny po zmroku (lub, jeśli zapali się po zmroku - przez pół godziny). Pierwszej nocy ustaw jedną świecę (oliwę) po prawej stronie menory. Następnej nocy dodaj kolejne (drugie) światło po lewej stronie od pierwszego, a następnie dodaj jedno (lub więcej) światło w miejsce poprzedniego / porzednich - każdej nocy Chanuki - przechodząc od prawej do lewej.
2. Zbierz wszystkich w domu wokół menory.
3. Zapal ogień szmaszowy. Następnie trzymaj go w prawej ręce (chyba, że jesteś leworęczny).
4. Stojąc, odmawiaj odpowiednie błogosławieństwa.
5. Zapal świece. Każdej nocy zapal najpierw najnowszą (po lewej) świecę i kontynuuj rozpalanie od lewej do prawej. (Dodajemy światła do menory od prawej do lewej, ale zapalamy od lewej do prawej.)
Błogosławieństwa.
Przed zapaleniem świateł chanukowych, dziękujemy B-gu za udzielenie nam tej specjalnej micwy i za niesamowite cuda Chanuki:
Trzymając świecę-szamasz w prawej ręce, wypowiadaj następujące modlitwy, przy tym pierwszej nocy przed zapaleniem świateł chanukowych odmawia się wszystkie trzy błogosławieństwa. Przez kolejne noce pomija się trzecie z nich.
1. Baruch Atah Adonaj Elochejnu Melech Haolam Aszer Kideszanu Bemicwotaw Wecivanu Leadlik Ner Chanukah
Błogosławiony Jesteś Ty, Panie nasz B-g, Król Wszechświata, który uświęcił nas Jego przykazaniami i nakazał Zapalać świece na Chanukę
2.Baruch Atah Adonaj Elochejnu Melech Haolam Szeasa Nisim Laavotenu Bajamim Hahem Biz’man Hazech
Błogosławiony Jesteś Ty, Panie nasz B-g, Król Wszechświata, który uczynił cud dla naszych praojców w tamte dni, tamte czasy
3. Baruch Atah Adonaj Elochejnu Melech Haolam Szehecheejanu Wihigijanu Lizman Hazeh
Błogosławiony Jesteś Ty, Panie nasz B-g, Król Wszechświata, który darował nam życie i pozwolił dotrwać tego dnia
Po zapaleniu świateł wypowiadany jest przez wszystkich zgromadzonych tekst Hanerot Halelu (Te Światła), który objaśnia znaczenie tego rytuału.
.................................................................
"Światła te zapalamy za cuda i za znaki, za wybawienia i za boje, które stoczyłeś dla naszych ojców w tamtych dniach o tej porze, przez swoich świętych kapłanów. Przez wszystkie osiem dni Chanuki światła te są święte. I nie wolno nam ich używać, lecz wyłącznie patrzeć na nie, aby dziękować i wychwalać Twoje wielkie Imię, za Twoje cuda i za Twoje wybawienie i za Twoje znaki”.
Delektowanie się chanukową jasnością.
Po zakończeniu rozpalania świateł na menorze, umieszczamy Szamasz w wyznaczonym miejscu na menorze. W tym momencie tradycyjnie śpiewa się hymny Chanukowe, takie jak Haneirot Halalu i Maoz Tzur.
Pozostań w pobliżu menory przez około pół godziny (z wyjątkim piątkowego popołudnia, kiedy trwają przygotowania do Szabatu). Podziel się z rodziną opowieściami związanymi z Chanuką, rozkoszuj się atmosferą, zabawą dredlami, delektuj się tradycyjnymi gorącymi latkes (smażonymi ziemniaczanymi placuszkami) lub sufganiotami (smażonymi pączkami)!
Przez pierwsze pół godziny po zapaleniu świec (lub do pół godziny po zmroku, jeśli menora była zapalona przed zmrokiem), menory nie należy przenosić z jej miejsca. Jeśli płomień zgaśnie w tym czasie, najlepiej go wznowić. Po tym czasie menorę można przenieść w razie potrzeby, jeżeli nie rozpalamy ponownie zgasłego ognia.
Wiele kobiet powstrzymuje się od wykonywania prac domowych w ciągu pierwszych 30 minut, kiedy zapalają się światła, ku pamięci dzielnych żydowskich kobiet, które odegrały znaczącą rolę w zdarzeniu cudu Chanukowego.
