Filistyni – kim byli, skąd pochodzą?

„…B-g, który wyrwał mnie z łap lwów i niedźwiedzi, wybawi mnie również z ręki tego Filistyna….». Rzekł więc Szaul do Dawida: «Idź, niech B-g będzie z tobą!»  (Księga Samuela Alef, 17:37)

Słynna, opisana w Tanache, walka Dawida z Goliatem to symboliczny obraz zmagań narodu Izraela z Filistynami.

Kim oni byli?  

Lud starożytny zamieszkały na Bliskim Wschodzie, m.in. na południowym wybrzeżu ziem Kanaan. 

Samo słowo „Filistyni” (hebr. פְּלִשְׁתִּים)  Plisztim, oznacza przybysze. 

Był to lud o nieokreślonym jak dotąd pochodzeniu, byli zaliczani do tzw Ludów Morza. Przeważnie zamieszkiwali w pięciu miastach dzisiejszego południowego Izraela.

Główną wersją współczesnych naukowców jest założenie, że Filistyni przenieśli się na Bliski Wschód z Krety. Przynajmniej ich wyroby ceramiczne odnalezione z archeologicznych wykopaliskach i wyroby mieszkańców kultury kreteńsko-mykeńskiej są bardzo podobne. Ponadto pieczęcie odkryte w starożytnym Aszdodzie (kiedyś - Azot) zawierają inskrypcje wykonane pismem linearnym, które było używane w kulturze kreteńsko-mykeńskiej epoki brązu. Dodatkową wskazówką, że pochodzili właśnie z Krety są teksty egipskie, które nazywały tę wyspę „ziemią Keftor”, natomiast w Tanache Filistyni są nazywani jako Kaftoryci, to znaczy ludzie z kraju Kaftor.

Tak więc główną wersją współczesnych naukowców jest założenie, że Filistyni przenieśli się na Bliski Wschód z Krety.

Wiadomo, co wydarzyło się po „opanowaniu” Krety przez Filistynów. Otrzymawszy w swoje ręce bardziej zaawansowaną broń, a wraz z nią nową taktykę walki, zaczęli atakować bogate śródziemnomorskie wybrzeże Egiptu - stąd nazwa -„Plisztim”, czyli „przybysze” lub „ci, którzy wkraczają…”

Jednak w końcu w Egipcie byli władcy, którym udało się odeprzeć ataki „ludów morza”. Po dwóch poważnych klęskach od faraona Merneptaha i Ramzesa III, Filistyni nie mieli innego wyjścia, jak znaleźć dla siebie jakiś zaciszny region, w którym mogliby stworzyć własne państwo. Wycofując się z Egiptu, przybyli do ziemi Kanaanu, gdzie zdobyli wąski pas wybrzeża z czterema miastami kananejskimi: Aszdod, Aszkelon, Gaza i Gat. Po utworzeniu kolejnej, już własnej osady Ekron, utworzyli  ‚związek’ miast-państw Pentapolis (Pięciogród). Pentapolis nie było państwem we współczesnym rozumieniu. Każde z miast było rządzone przez niezależnych książąt, którzy w razie potrzeby łączyli siły. Na wczesnym etapie Gaza była centrum Pentapolisu,  następnie Aszdod zaczął pełnić funkcje głównego miasta. Wysoki poziom techniki pozwolił Filistynom mieć solidne podstawy ekonomiczne. Głównym produktem własnym było żelazo i wyroby z niego, zarówno wojskowe, jak i cywilne. Ponadto wśród mieszkańców Pięciogrodu byli wspaniali marynarzy, co umożliwiało Pentapolisowi prowadzić aktywny handel,  stworzyć centrum przeładunku towarów europejskich do Azji i azjatyckich do Europy.

Z badań naukowców, archeologów wynika, że Filistyni i Żydzi przybyli do ziemi Kanaan prawie jednocześnie, co nie mogło nie wpłynąć na ich stosunki. Niemal przez cały czas swojego współistnienia te dwa narody przeciwstawiały się sobie. Każdy z nich był niezwykle zdeterminowany w stosunku do drugiej strony, co nie mogło nie wpłynąć na wyniki bitew. Wojny między narodami były częste i krwawe. Powodów do tego było kilka. Przede wszystkim różnice religijne: Żydzi praktykowali monoteizm, natomiast „ludzie morza” byli poganami, którzy w swoich praktykach religijnych stosowali m.in. ‚krwiożercze rytuały’, sięgając po ludzkie ofiary. Po drugie - to spór terytorialny. Filistyni zaczęli tworzyć własne państwo na Ziemi Obiecanej, to znaczy zawłaszczyli część terytoriów obiecanych przez B-ga Żydom. Jest jasne, że dla Żydów był to stały czynnik niezgody. Trzecim powodem było to, że Filistyni graniczący z terytorium plemienia Benjamina, nieustannie terroryzowali jego mieszkańców. Reszta Żydów nie miała innego wyboru, jak tylko bronić współwyznawców i braci.

Takie niekończące się konflikty zbrojne  trwały przez kilka stuleci. Wojnę stuletnią między Francją a Anglią, która wyczerpała siły średniowiecznych państw europejskich, można uznać za krótkotrwałą kłótnię między dwoma sąsiednimi narodami w porównaniu z tą konfrontacją. Słynna bitwa Dawida z Goliatem była wydarzeniem tylko jednej z wojen między Żydami a "Ludem Morza". Ciekawe, że między tymi zbrojnymi konfrontacjami były okresy całkiem pokojowych interakcji. Na przykład sam Dawid zdołał objąć tron ​​Izraela nie bez pomocy Filistynów.

Kres wielowiekowym konfliktom, a jednocześnie kres samego istnienia Filistynów jako samodzielnego ludu, naznaczony został nadejściem sił zewnętrznych w regionie. Zdołali przeżyć  najazd  Asyryjczyków, jednak po kilku stuleciach nie byli w stanie oprzeć się armii babilońskiego króla Nabuchodonozora. Znaczna liczba Filistynów, podobnie jak Żydzi, została wypędzona ze swoich miast, lecz  część społeczeństwa nadal pozostawało na miejscu. Wszakże kiedy Aleksander Wielki przybył do tego regionu, Filistyni jako naród szybko się zasymilowali - zostali zhellenizowani i zniknęli na zawsze jako niezależny naród. W tym samym czasie i w tych samych okolicznościach Żydzi się nie poddali ani asymilacji ani hellenizacji, pozostając niezależnym dumnym narodem.

(źródła m.in:  "Philistine people". Encyclopædia Britannica, Inc. According to biblical tradition (Deuteronomy 2:23; Jeremiah 47:4), the Philistines came from Caphtor (possibly Crete, although there is no archaeological evidence of a Philistine occupation of the island; St. Fleur, Nicholas. 2019. "DNA Begins to Unlock Secrets of the Ancient Philistines." New York Times;  "Philistine." Online Etymology Dictionary. I in.)