Chasydzki szlak Mazowsza – Grójec

Chasydzki szlak Mazowsza - przewodnik:

GRÓJEC (w jidysz Grice lub Grica) to jedno z najstarszych miast Mazowsza. Gród kasztelański istniał tu już być może w XI wieku, jednak w XIII wieku znaczenie miasta zmalało.

Lokacja na prawie chełmińskim nastąpiła w 1419 roku; w XV i XVI wieku miasto przeżywało kolejny okres szybkiego rozwoju, któremu kres położył potop szwedzki i całkowita ruina miasta, z którego ocalało jedynie 16 domostw. Kolejny okres rozkwitu przypadł na wiek XIX. Między 1808 a 1856 rokiem ludność Grójca wzrosłą z 640 do 2510 mieszkańców. Znaczną ich część stanowili Żydzi: w 1808 roku było to 50% mieszkańców miasta, w 1856 – już 70%. W tym czasie, po obowiązującym do roku 1794 zakazie osiedlania się w mieście Żydów, nastąpił tam wzmożony napływ ludności żydowskiej.

Pod koniec XVIII wieku Grójec był przez krótki czas siedzibą jednego z najsłynniejszych cadyków tego czasu, Izraela Hepsteina z Kozienic, przez co miasto w kolejnych latach miało silną grupę chasydów kozienickich. W połowie XIX wieku w Grójcu były dwa sztyble, zwolenników cadyka z Kozienic i cadyka z Warki. Wedle tradycji, miasto było w tym czasie zdominowane przez chasydów, którzy stanowili zdecydowaną większość żydowskich mieszkańców miasta. Najbardziej znanym przedstawicielem chasydyzmu w Grójcu był wówczas tamtejszy rabin, Szraga Fajwel Dancygier (Danziger) z Grójca (zm. 1849), syn Cwi Hirsza, rabin, cadyk i założyciel dynastii chasydzkiej z Aleksandrowa. Szraga Fajwel Dencigier był rabinem w Sierpcu, Gąbinie, Grójcu i w końcu w ostatnim roku życia w Makowie Mazowieckim. Dancygier był zwolennikiem cadyka Jaakowa Icchak Horowica z Lublina, Symchy Bunima z Przysuchy, następnie uczniem i bliskim towarzyszem cadyka Icchaka Kalisza z Warki, wspomagał go również w podejmowanych działaniach politycznych. Po śmierci Icchaka Kalisza w 1848 roku, przejął wielu jego uczniów, jednak już w roku następnym zmarł nagle na cholerę. Pozostawił responsa halachiczne i komentarz biblijny. Jego syn Jechiel Dancygier osiadł w Aleksandrowie i dał początek tamtejszej potężnej dynastii chasydzkiej.

Rabinem i cadykiem w Grójcu był również Mosze Josef Szapira (zm. 1888 r.), syn znanego cadyka Chaima Meira Jechiela Szapiry z Mogielnicy. Po śmierci ojca w 1849 roku, Mosze Josef Szapira przeniósł się z Mogielnicy do Grójca i utworzył tam własny dwór chasydzki.

W kolejnych latach liczba sztybli w mieście wzrosła, choć wedle tradycji nie było to wynikiem wzmocnienia chasydzkich wpływów, lecz postępującej atomizacji życia religijnego. Na początku XX wieku było tam co najmniej 9 sztybli zwolenników cadyków z Aleksandrowa, Góry Kalwarii, Grodziska, Kozienic, Mszczonowa, Otwocka, Parysowa, Piaseczna i Radomska. Wciąż mieszkali tam też potomkowie cadyków z Mogielnicy, niekiedy ironicznie nazywani „wnukami”, jako że głównym źródłem ich autorytetu nie była osobista charyzma, lecz pochodzenie od znanej dynastii cadyków.

W Grójcu działał m.in. cadyk Jerachmiel Mosze z Kozienic i młodziutki po- tomek cadyka z Błędowa, cadyk Awraham Szapira, o którym przeciwnicy mówili, że „jest młody, nie jest wielkim uczonym, powinien się jeszcze uczyć i nie zasługuje na to, by stawać w imieniu innych przed Boskim Tronem”. Awraham Szapira cieszył się jednak sporą lokalną popularnością.

Nie ocalała w Grójcu drewniana synagoga, istnieje natomiast przy rogu ulic Lewiczyńskiej i Krótkiej drewniany parterowy dom rabina, w którym obecnie mieszczą się sklepy. Na zdewastowanym XVIII-wiecznym cmentarzu przy ul. Mogielnickiej nie zachował się ani jeden nagrobek.

(Artykuł z książki pt "Chasydzki szlak Mazowsza", Fundacja CHAI, autorstwa prof. Marcina Wodzińskiego).