SEDER PESACH KROK PO KROKU

Krótki przegląd praw i zwyczajów świątecznych oraz przygotowania do nich.

Pesach, Święto Wyjścia z Egiptu. Można to nazwać czasem narodzin narodu żydowskiego. 

W Pesach świętujemy wyzwolenie z niewoli - zarówno fizycznej, jak i duchowej. 

Święto trwa tydzień, ale przygotowania do niego zwykle zaczynają się na długo przed jego rozpoczęciem. 

Przygotowanie do Święta.

Wszystkie produkty, które przeszły fermentację, takie jak  ciasto, pieczywo itd nazywa się chamec.  Zabronione jest nie tylko używanie takich produktów, ale także przechowywanie, posiadanie ich przez wszystkie dni Pesach. Zakaz obejmuje produkty takie jak chleb, ciastka, makaron, wódka, whisky, piwo i tym podobne. Jedynym produktem chlebowym dozwolonym w czasie Pesach jest maca, która powstaje przy ścisłym przestrzeganiu wszystkich wymogów prawa żydowskiego. 

W dwa pierwsze pesachowe wieczory jedzenie macy jest obowiązkiem. 

Zakaz używania /spożywania chameca wstępuje w siłę rano, w przeddzień Święta. 

Zgodnie z prawem spożywanie/posiadanie chamecu jest zabronione w dowolnej ilości w dni Pesach, dlatego nie należy spożywać żadnych potraw, mieszanek i napojów, jeśli zawierają one choćby cząstkę chamecu. Zabronione jest nie tylko jeść, ale także używać produktów zawierających chamec, na przykład klej przygotowany z mąki. Najpewniejszym sposobem uniknięcia mimowolnego złamania zakazu jest zakup produktów z napisem "Koszerne dla Pesach" i pieczęcią rabina na Pesach. 

Na Święta można kupić wino, koniak i napoje winogronowe, wszelkie produkty mięsne i mleczne, liczne przyprawy i napoje bezalkoholowe, pod warunkiem, że noszą pieczęć rabina i znak "Koszerny na Pesach".

Naczynia powszechnego użytku używane przez cały rok przeważnie wchłaniają chamec i, oczywiście, nie można ich używać w okresie Pesach bez poprzedzającego specjalnego czyszczenia. Najlepiej jest kupić osobne naczynia na Pesach. Ale jeżeli się nią ma specjalnych kuchennych akcesoriów przeznaczonych na Pesach, można te posiadane oczyścić - przygotować według specjalnych wskazówek. Aby uniknąć błędu, najlepiej zwróć się do rabina. Należy jednak pamiętać, że oczyszczenie kuchni wraz z naczyniami, akcesoriami (koszerowanie) najlepiej przeprowadzić na kilka dni przed Pesach, a nie w przeddzień tego święta.

Sprzedaż chamecu. 

Przed Pesach lokalny Rabin jest upoważniony do sprzedaży nie-Żydowi wszelkich zapasów produktów zawierających chamec, których zabrania się spożywać w dni Pesach, ale których całkowite wyrzucenie bądź zniszczenie jest niepożądane, a także akcesoriów używanych przez cały rok. Wszystkie te rzeczy są ułożone w domu oddzielnie i zamknięte na cały okres Świąt. Sprzedający podpisuje dokument upoważniający Rabina do dokonania sprzedaży. Na podstawie tego dokumentu Rabin sprzedaje nie-Żydowi wszystkie wskazane produkty i przedmioty. Po ośmiu dniach Świąt Pesach rabin kupuje wszystko, co było sprzedane. Tylko w tym przypadku mogą być ponownie używane produkty oraz akcesoria, które zostały sprzedane na okres Świąt. 

Poszukiwania oraz spalenie chamecu.

Dzień przed Świętami wraz z nadejściem wieczoru, odbywa się symboliczna procedura wyszukiwania chameca. Tradycyjnie poszukiwania przeprowadzane są przez głowę rodziny, która trzyma w dłoniach zapaloną świecę woskową i piórem ptaka zbiera wszelkiego rodzaju okruchy. Zwykle do tego czasu cały chamec jest już sprzątnięty, a co jest niezbędne do jedzenia tego wieczoru i następnego ranka (wigilię Święta) jest przenoszone do specjalnego miejsca. Dlatego w różnych,  znanych miejscach, zwykle pozostawia się z dziesięć twardych okruchów chameca (każdy zawinięty w papier), aby wyszukiwanie chameca nie zakończyło się niepowodzeniem.

Przed rozpoczęciem wyszukiwania gospodarz wypowiada specjalne błogosławieństwo:

Boruch Ato A-doi-e-loy-einu Melah Ooil Aszer Kideszonu Bemitsvojsov Vatsivonu Al Biur Khomejts.

Sefardyjska wymowa: 

Baruch Ata, Ado-Nai E-lo-heinu Melah Haolam, Aszer Kideszanu Bamitsvotav Vatsivanu Al Biur Chamec.

(„Błogosławiony jesteś, Panie, nasz B-g, Pan wszechświata, który nas uświęciłeś Swoimi przykazaniami i rozkazał nam zniszczyć Chamec”).

Należy sprawdzić wszystkie zakątki mieszkania, do których chamec mógł trafić na przestrzeni roku. Przeszukiwane są również spiżarki piwnice, lofty, garaże i samochody. Wszystkie ukryte miejsca należy dokładnie sprawdzić: dziury, pęknięcia, szczeliny między ciężkimi meblami, ścianami i podłogami, pęknięcia w podłodze i ścianach itp. Natychmiast po zakończeniu „poszukiwania” należy wyrzec się w sercu pozostałych cząstek chametza i powiedzieć:„Wszystko, co nie jest przaśne i zakwaszone, znajdujące się w miejscu należącym do mnie, czego nie zauważyłem bądź nie wyeliminowałem, jest mi nie znane, niech będzie uważane za nic i nie należy do mnie, jak pył ziemi”.

Chamec znaleziony podczas przeszukiwania (wraz z piórem i resztą świecy) należy umieścić w drewnianej łyżce, owinąć papierem, zawiązać i umieścić w bezpiecznym miejscu i na widoku, aby z jednej strony nie został zgubiony, ale z drugiej - nie został zapomniany i spalony następnego ranka.

Wigilia - Erew Święta Pesach.

W przeddzień Pesach wolno jeść chamec tylko w pierwszej trzeciej części dnia. Dokładny czas należy sprawdzić w żydowskim kalendarzu. Po upływie czasu, kiedy możesz zjeść chamec, przez kolejną godzinę możesz go sprzedać nie-Żydom i / lub zniszczyć. W przeddzień Święta, około godziny po zakończeniu okresu, do którego wolno jeść chamec, resztę śniadania i torebkę z okruchami, ukrytą ostatniego wieczoru, spala się w ogniu. W tym samym czasie właściciel całkowicie rezygnuje z jakichkolwiek praw do chameca, który może być znaleziony po dokonaniu obrządku zniszczenia chamecu, i mówi:„Wszystko, co nie jest przaśne i zakwaszone, znajdujące się w dowolnym miejscu, które do mnie należy, widoczne przeze mnie i niewidzialne, zauważone przeze mnie i niezauważone, wyeliminowane przeze mnie i nie wyeliminowane, niech to będzie uważane za nic i nie należące do nikogo, jak pył ziemi”.

Do końca określonej godziny żaden chamec nie powinien pozostać w posiadaniu Żydów. Znalezionego po tym czasie chameca nie wolno już sprzedawać i należy go natychmiast zniszczyć. 

Zgodnie z tradycją pierworodni - mężczyźni poszczą w przeddzień Święta. Jeśli najstarszy syn jeszcze nie osiągnął pełnoletności, powinien pościć jego ojciec. Ponieważ ten post jest ku pamięci zdarzeń, udział w posiłku poświęconym niektórym uroczystościom religijnym uwalnia pierworodnych z tego postu. Zwykle w synagogach uroczystości poświęcone zakończeniu traktatu talmudalnego są zaplanowane  na ten dzień i zapraszają pierworodnych do wzięcia w nich udziału.

 Świąteczne Świece.

Przed nadejściem Pesach zapalane są świece świąteczne, podobnie jak świece szabasowe. Recytuje się następujące dwa błogosławieństwa:

1. Boruh Ato A-Doj-noj E-loj-einu Melah Ooil Aszer Kideszonu Bamitsvojsov Watsivonu Leadlik Nair Szel Jojm Toiv.

Sefardyjska wymowa: Baruch Ata, Ado-Nai E-lo-einu Melah Aolam, Aszer Kideszanu Bamitsvotav Vatsivana Leadlik Ner Szel Jom Tov.

(„Błogosławiony jesteś Haszem, nasz B-g, Pan Wszechświata, Który nas uświęciłeś Swoimi przykazaniami i rozkazał nam zapalać świecę Pesachową”).

2. Boruh Ato A-Doy-noj E-loy-einu Melah Ooil Szeekheyonu Vekimonu Veygiona Lizman Aze.

Sefardyjska wymowa: Baruch Ata, Ado-Nai E-lo-einu Melah Aolam Szeheheianu Wakimanu Veigianu Lizman Aze.(„Błogosławiony jesteś, B-ga, nasz B-ga, Panu Wszechświata, który dał nam życie, wspierał nas i pozwolił nam żyć do tego czasu”).

Gdy Święto przypada w Szabat, zamiast pierwszego błogosławieństwa mówi się:

Boruch Ato A-doi-E-loy-einu Malach Ooil Asher Kidaszon Bamitsvoysov Watsivon Leadlik Nair Szel Szabos Veszal Joym Toiv.

Sefardyjska wymowa: Baruch Ata, Ado-Nai E-lo-einu Melah Aolam, Aszer Kideszanu Bamitsvotav Wetswanu Leadlik Ner Szel Shabbat Veszel Jom Tov.

(„Błogosławiony jesteś, Haszem, nasz B-g, Pan Wszechświata, Który nas uświęciłeś Swoimi przykazaniami i nakazał nam zapalić świecę na Szabat i Święta”).

Seder

Tej nocy, w którą opuściliśmy Egipt, nasze rodziny zasiadają wspólnie do posiłku z macy i gorzkich ziół. Zaciekawionym dzieciom opowiada się o obietnicy, jaką złożyliśmy naszym praojcom i o tym, jakutrrzymujemy tradycje z tym związane. …..I wtedy, o północy zapoczątkowało się wyzwolenie….

Dziś, ponad trzy tysiąclecia później my, kolejne pokolenia, gromadzimy się przy tradycyjnie zastawionych stołach, tradycyjnym jedzeniu i opowiadaliśmy tą samą historię w oczekiwaniu na Wyzwolenie jeszcze bardziej wyczuwalne – od ciężkich chorób, od świata materialnego, od marazmu duchowego, od brutalnego, nieczystego świata.

Cóż – kiedyś dało to oczekiwany skutek.

Skrypt

Skrypt opisujący Seder wraz z pełną instrukcją dotyczącą tego, co jest potrzebne, zawarte jest w księdze o nazwie Hagada. Warto upewnić się, że posiadamy Hagadę tradycyjną. Chodzi przecież o nawiązanie do doświadczeń wielu pokoleń, o przekroczenie granic czasu i przestrzeni.

Szczegóły Hagady zostały stworzone przez mędrców biegłych w tajnikach Kabbały. Drobne niuanse, trywializmy –  wszystko ma znaczenie, za wszystkim tym ukryty jest głębszy sens – niektóre z tych znaczeń udało się już zrozumieć – inne, wciąż czekają na odkrywców. 

Osoby

Chodzi o was, o nas… Hagada to nie sport dla widowni. Doświadczenie odczuwamy my sami.

Zasadniczo, Hagada zwraca się do czterech rodzajów uczestników:

1.  Mądre dziecko zawsze stara się zrozumieć wszystko, wnikając coraz głębiej.

2.  Dziecko o niestałym kręgosłupie moralnym odczuwa potrzebę, aby do wszystkiego je przekonywać.

3. Dziecko proste wszystko przyjmuje z ekscytacją i jest zachwycone przeżywanym doświadczeniem.

4. Dziecko ciekawskie potrzebuje ciekawych historii i zabaw, w celu podtrzymania zainteresowania przeżywanym doświadczeniem

5. Rabini wspominali także o piątym dziecku – o tym, którego nie ma z nami, ponieważ nie wie ono o istnieniu Sederu. Gdy opuściliśmy Egipt, staliśmy się narodem jednolitym, ludźmi odpowiedzialnymi względem siebie nawzajem. Zatem, jeżeli znacie kogoś z tej kategorii, wciągnijcie go i dajcie mu odczuć, zrozumieć skąd pochodzi, do Jakiego Narodu przynależy, kim byli i co przeszli przodkowie.

Dzieci odgrywają w Sederze najważniejszą rolę. Staramy się jak tylko możemy, aby nie poszły one spać zbyt wcześnie i skupiały swoją uwagę na Święcie tak długo, jak jest to możliwe. Od nich również uczymy się zachwytu, zaciekawienia i zestrojenia się z pięknem naszej wspólnej spuścizny.

Rytuały.

Najważniejsze punkty Sederu, których nie wolno pominąć:

* Wszystko rozpoczyna się po zmierzchu.

* Nie wolno rozpoczynać Seder przed pojawieniem się gwiazd, ale trzeba wcześniej nakryć do stołu i przygotować wszystko, co jest niezbędne.

* Około 40 minut od momentu zapalenia świec

* Cztery Kielichy Wina (w tym Kidusz)

* W czterech momentach w Hagadzie, kielich jest opuszczany. Upewnijcie się, że każdy upije przynajmniej cztery łyki za każdym razem. Jeżeli nie wolno wam pić wina, można je zastąpić sokiem z winogron – ale najlepiej jest wówczas dodać choć odrobinę wina – dla samego smaku.

Opowiadanie historii

Podążając za wskazówkami zawartymi w Hagadzie, przeczytaj opowieść na głos, dokładnie tak, jak została tam zamieszczona. Czytanie można podzielić na fragmenty i przekazywać je kolejnym osobom przy stole, albo wszyscy mogą czytać naraz. Nie należy stronić od własnych przypowieści i anegdot, które gromadzi się na przestrzeni lat życia.

Niektóre rodziny podtrzymują uwagę dzieci (i gości) korzystając z rekwizytów takich jak plastikowe żaby, przedmioty rzekomo pochodzące z czasów Faraona oraz bilety lotnicze wydawane na koszt Proroka Eliasza.

Spożywanie Macy

Kolejna rzecz zawarta w Hagadzie: trzeba upewnić się, by każdy zjadł przynajmniej jeden placek (szmury) macy.

Gorzkie Zioła

Aby pamiętać o goryczy niewolnictwa, zjadamy sałatę rzymską, chrzan albo inne gorzkie zioło. Robimy to dwukrotnie: po raz pierwszy zaraz po zjedzeniu macy i po raz drugi - w formie kanapki z macą.

Pomieszczenie, w którym odbywa się seder, oraz stół, przy którym siedzimy podczas niego, powinny być udekorowane, jeśli to możliwe, aby jeszcze raz podkreślić szczególny charakter Święta, podczas którego każdy z nas zdaje się obchodzić swoje własne wyjście z niewoli.

Poduszki kładzie się na krześle głowy rodziny - powinien on oprzeć się, opierając się na lewej ręce, pokazując w ten sposób wolność, którą ludzie zyskali po opuszczeniu Egiptu.

To co jest niezbędne podczas sederu pesachowego - talerz pesachowy:

1) Maca - trzy całe macy (najlepiej okrągłe, wykonane ręcznie, tak zwane „maco-szmura”).

2) Wino - po cztery kielichy dla każdego członka rodziny. Istnieją różne opinie na temat pojemności kielicha: niektórzy uważają, że powinna ona wynosić co najmniej 86 ml, inni uważają, że minimalna dawka to 150 ml. Każdy kielich należy wypić  do dna lub przynajmniej więcej niż połowę. Zaleca się wybrać wino jak najlepsze, a najlepiej czerwone - na pamiątkę krwi żydowskich dzieci zabitych przez faraona.

3) Mięso („zroa”) - mały kawałek mięsa z kością (zwykle kawałek szyi z kurczaka), pieczony w ogniu. Symbolizuje ofiarę wielkanocną.

4) Jajko - gotowane na twardo. Symbolizuje drugą ofiarę świąteczną, która miała miejsce w każdym z trzech głównych świąt. Zwykle przygotowujemy się kilka jaj, ale jedno wystarczy na ceremonię.

5) Maror - puree chrzanowe i sałata. Sałata musi być dokładnie sprawdzona, czy między liśćmi są robaki w kolorze liści.

6) Haroset - mieszanka tartych jabłek i mielonych orzechów, zmieszanych z winem do stanu surowego ciasta, przypominającego zewnętrznie glinę - ku pamięci zniewolenia Żydów zmuszonych do pracy przy produkcji cegieł glinianych.

7) Karpas - cebula lub obrane ugotowane ziemniaki.

8) Hazeret - tłuczony chrzan i sałata. 

Czysty biały ręcznik składa się trzykrotnie, a wszystkie trzy macy układa się w fałdy (każdy plaster macy osobno) lub macę można przełożyć i przykryć serwetkami.

Pozostałe 6 składników układa się na wierzch macy w postaci dwóch trójkątów, których wierzchołki są zwrócone do gospodarza domu siedzącego przy stole. Wierzchołki górnego trójkąta to zroa, jajko i maror, a w dolnym trójkącie: haroset, karpas i chazeret.

To się nazywa keara.

W oddzielnym naczyniu trzeba przygotować słoną wodę do maczania.

Zakończenie posiłku dużym kawałkiem Macy

Potem już nie należy nic jeść. Pierwszej nocy najlepiej zakończyć posiłek przed północą.

Odmówienie modlitwy dziękczynnej za posiłek oraz Hallel (Pieśni Pochwalnych).

Wypijane są dwa ostatnie kielichy wina.

Śpiewanie piosenek i  opowiadanie anegdot przez resztę nocy.

Historii się nie opowiada – historią się delektuje.

Każda potrawa, którą się spożywa lub napój, który wypijamy pozwalają nam odczuć częściowo doświadczenie Exodusu.

Gorzkie Zioła = Niewola,

Maca = Wyzwolenie,

Wino = Wolność

Dni świąteczne

Święto Pesach trwa osiem dni (w Izraelu - siedem). Trzeciego dnia (w Izraelu - drugiego) tzw „Dni powszednie święta” - "półświęta" zwane Hol-Hamoed. 

Ostatnie dwa dni - siódmy i ósmy - są dniami świątecznymi (w Izraelu - tylko ostatni 7 dzień). W tych dniach, podobnie jak w pierwszych dwóch dniach, każda praca jest zabroniona, a ogień można rozpalić tylko od płonącego już ognia. W ósmym dniu Święta podczas porannej modlitwy odmawiają modlitwę za duszy bliskich tych, co odeszli z tego świata - Izkor.

Zgodnie z tradycją chasydzką, ustanowioną przez Baal Szem Tow’a, w ostatni dzień Pesach urządzają specjalny „Posiłek Mesjasza” - jedzą macę i piją cztery lampki wina.