Chamec – na Pesach – Szulchan Aruch
r.
Chamec
Szulchan Aruh - wybrane:
1. Istnieje sześć przykazań Tory związanych z zakazem jedzenia chameca w okresie Święta Pesach:
1) zakaz jedzenia chamecu od południa dnia 14 Nissan, czyli w przeddzień 1. Pesach;
2) zakaz spożywania chamecu przez wszystkie siedem dni Święta ( poza Ziemią Izraela - osiem);
3-4) dwa zakazy związane z faktem, że przez wszystkie dni Pesach Żydowi nie wolno posiadać chamec;
5) zakaz jedzenia przez okres Pesach produktu, którego jednym ze składników jest chamec, nawet jeśli nie odczuwa się w nim smaku chameca;
6) nakaz zniszczenia chameca w swoim domu od południa dnia 14 Nissan do końca Pesach.
Z powyższego wynika, że zakazy związane z chamecem w Pesach muszą być przestrzegane ze szczególną surowością. Tak więc, jeśli pewna ilość zakazanego jedzenia przypadkowo trafiła do dozwolonego jedzenia, a jego smak w ogóle nie jest odczuwalny, to takie jedzenie jest dozwolone.
W Pesach domieszka chamecu czyni produkt nie przydatny do spożycia. Ponadto Halacha zabrania czerpać jakiekolwiek korzyści z takiego produktu. I wreszcie, za złamanie zakazu jedzenia chamecu w Pesach, Żydowi grozi najcięższa kara duchowa - karet, czyli duchowa egzekucja.
Aby zapobiec naruszeniu tak ścisłych zakazów, mędrcy postanowili zakazać chamec w okresie Pesach nawet w najmniejszych ilościach (podczas gdy, zgodnie z literą Tory, minimalna ilość, od której zaczyna się zakaz chametza, to kahaz).
2. Co to jest chamec? Dosłownie to słowo oznacza „zakwas, kwaśne ciasto”. Każde jedzenie zrobione z ciasta, które przynajmniej w minimalnym stopniu zostało poddane procesowi fermentacji, to chamec.
Wynika z tego, że zgodnie z literą prawa Tory, chamec może być wytwarzany tylko z pięciu rodzajów zbóż (patrz 34:1). Inna mąka, na przykład groch lub kukurydza, nie jest chamecem, ponieważ proces fermentacji jest w niej niemożliwy. (Niemniej jednak, jak wspomniano w pkt 4 poniżej, zwyczaj zabrania stosowania innych rodzajów zbóż i roślin strączkowych w Pesach.)
Halacha stanowi, że w 18 minut po zwilżeniu mąki z pięciu rodzajów zbóż wodą zaczyna się fermentacja. Dlatego przy produkcji macy ciasto bardzo szybko zagniata się i piecze przed upływem tego czasu. Ziarno tych samych pięciu zbóż zwilżonych wodą i leżących powyżej 18 minut bez dalszego przetwarzania jest również uważane za chamec.
Wyjaśnia to surowość, z jaką Halacha stosuje się do spełnienia nakazu Tory: „...A przestrzegajcie przaśników...” (Szmot, 12:17). Chociaż w rzeczywistości mówimy tutaj o teście od momentu jego ugniatania, od dawna zwyczajem jest stosowanie się do opinii tych autorytetów Halachy, którzy uważają, że konieczne jest zabezpieczenie ziarna przed kontaktem z wodą od momentu jego dostarczenia do młyna. Każdy, kto stara się wypełniać przykazania Tory dokładnie i najlepiej, jak to jest możliwe, chroni ziarno przed kontaktem z wodą od momentu żniwa. Maca wykonana z takich ziaren nazywa się maca-szmura („zabezpieczona, chroniona maca”). Jest wysoce ceniona i pożądana, aby przynajmniej podczas sederów pesachowych spożyć właśnie macę-szmurę.
3. Istnieje wiele przepisów związanych z pieczeniem macy, które, jak się wydaje, nie są najbardziej istotnymi szczegółami tego procesu. W szczególności, nie każda woda nadaje się do zagniatania ciasta, z którego piecze się macę, też nie w żadnym piekarniku można ją upiec; pieczenie macy w odpowiednim czasie wymaga dużego doświadczenia praktycznego i często znacznej siły fizycznej. Dlatego produkcja macy jest powierzana tylko tym, którzy posiadają wszystkie niezbędne do tego cechy i sprzęt. Proces pieczenia macy powinien być doglądany przez osoby, które doskonale znają Halachę. Dlatego kupując macę na Pesach, trzeba sprawdzić, czy jest koszerna na Pesach (znak koszerności) wiarygodnego rabina.
4. Przygotowania do Pesach rozpoczynają się nawet na kilka tygodni przed Świętami. Dom jest dokładnie wysprzątany, oczyszczony z chamecu, ponieważ Halacha zabrania pozostawiania produktów na okres Pesach, które zawierają nawet nieznaczną domieszkę chamecu. Jednak w Pesach nie jest zabronione noszenie koszul wykrochmalonych skrobią pszenną (ale na Pesach nie wolno przykrywać stołu obrusem wykrochmalonym taką skrobią).
5. W krajach o surowych zimach, nawet mniej niż 30 dni przed Pesach wolno stosować klej przygotowany z mąki pszennej do uszczelniania szczelin okiennych. Przy tym szczeliny są starannie zakrywane, aby klej nie był widoczny.
W Pesach dozwolone jest stosowanie atramentów zawierających chamec - jeśli są przygotowywane przed Świętem - gdyż chamec, który nie nadaje się do jedzenia nawet przez psa, nie jest już uważany za zabroniony.
6. Ponieważ zakaz dotyczy nawet najmniejszych okruchów chameca (ale nie mniejszych od tych widocznych 'gołym okiem'), wszystkie naczynia, w których chamec był przyrządzany, gotowany etc przez rok, są dokładnie czyszczone i umieszczane w całkowicie oddzielnym miejscu, aby zapobiec przypadkowemu wykorzystaniu w okresie Świąt. Najlepiej jest umieścić naczynia w spiżarni, która nie będzie używana w okresie Pesach i zamknąć lub w szafce, którą też zamknąć a klucz schować.
Istnieje również zwyczaj sprzedawania takich naczyń z chamecem (patrz poniżej, rozdz. 108). Najlepiej mieć osobny komplet naczyń specjalnie na Pesach, który nie jest używany przez resztę roku. Jeśli nie ma takiego zestawu, to przed Pesach wszystkie naczynia kuchenne i inne akcesoria kuchenne są kaszerowane (patrz rozdz. 106).
7. Żydzi aszkenazyjscy nie jedzą też ryżu, prosa, kukurydzy, kaszy gryczanej, fasoli, soczewicy, grochu, musztardy itp. W okresiePesach, wszystko co w języku hebrajskim ma nazwę "kitnijot". Ponadto istnieje stary zwyczaj (pochodzący z Jerozolimy), zgodnie z którym w czasie Pesach orzeszki ziemne również nie są spożywane (chociaż nie należą do kitnijot).
8. Suszone owoce (rodzynki, figi itp.) nie powinny być spożywane w okresie Pesach, ponieważ mąka jest wykorzystywana w procesie ich suszenia. Wyjątkiem są owoce i przyprawy (goździki, imbir, cynamon itp.), których proces suszenia był pilnowany przez Rabina. Jego gehszer powinien zawierać słowa "kaszer le Pesach) („nadaje się do użycia w Pesach”).
9. Tam, gdzie nie ma możliwości uzyskania soli i cukru z gehszer, który świadczyłoby o ich przydatności do stosowania w Pesach, można zakupić sól i dokładnie sprawdzić, czy nie zawiera okruchów chameca (o ile takie istnieją). Z tego samego powodu zwyczajowo nie spożywa w okresie Pesach gotowych produktów kiszonych, do przygotowania których użyto soli, nie sprawdzonej pod kątem zawartości chamecu. Cukier zaś przyjęte jest przygotować i przecedzić przez tkaninę (wielu chasydów nie spożywa cukru w okresie Pesach).
10. Istnieje zwyczaj, zgodnie z którym w Pesach nie je się rzodkwi i czosnku.
11. Zasadniczo, jeśli przed rozpoczęciem Świąt w żywność przygotowaną na Pesach trafił chamec w ilości nieprzekraczającej 1/60 objętości całej żywności, wolno jeść podczas Świąt. Jednak w takich przypadkach raczej nie należy samemu rozwiązywać problemu, należy zasięgnąć porady Rabina.
Jeśli w okresie Pesach - począwszy od wieczoru (po zachodzie słońca) 15 Nissan i do zachodu słońca ostatniego dnia Święta - chociaż minimalna ilość chamecu dostała się do jedzenia, całość już nie nadaje się do spożycia - nie tylko do jedzenia, ale także do jakiegokolwiek innego zastosowania.
12. Każdy ma prawo sam zdecydować, jakiego poziomu koszerności jedzenia przestrzega w Pesach i w jakim stopniu ścisłości przestrzega zwyczajów związanych z Pesach. Dlatego w okresie Pesach nie ma zwyczaju gościć kogoś bądź częstować czymś lub pożyczać naczynia, a w przypadku odmowy nie trzeba się obrażać. Pomimo tego, że nasi mędrcy niezwykle cenią gościnność i otwarte podejście do bliźniego, w tym przypadku zwyczaj przesuwa literę prawa Tory.
13. Wielki kabalistyczny Rabin Icchak-Luria Aszkenazi (Arizal) nauczał: „Ten, który ściśle strzeże siebie przed chamecem w okresie Święta Pesach, może być pewien, że nie grzeszy przez cały rok”. Dlatego zalecał, aby „ściśle przestrzegać tradycji i praw Pesach, w maksymalnym możliwym stopniu”.
