Chasydzi na Mazowszu – historia – Piaseczno
r.
Piaseczno - (w jidysz Piaseczna) to osada z XIII wieku, od 1429 roku miasto na prawie chełmińskim. Jak wiele sąsiednich miast, Piaseczno było wielokrotnie niszczone przez wojny i pożary. W końcu XVIII wieku mieszkało tam około 500 osób. W 1808 roku na 565 osób 26 (5%) było Żydami. W następnych latach osadnictwo żydowskie szybko się rozwijało, osiągając 515 osób, czyli 42% ogółu mieszkańców miasta w 1857 roku.
W połowie XIX wieku chasydzi stanowili ważną część gminy żydowskiej i odcisnęli piętno na życiu religijnym Piaseczna. Napotkani w tym czasie dwaj Żydzi z Piaseczna opowiedzieli protestanckim misjonarzom, że: „w tutejszem mieście dwie partie to jest chasydzi i tak zwani mithnagdim czyli przeciwnicy tamtych ciągłą między sobą mają kłótnię. Pierwsi mają własnego rabina i chcą aby ten i od reszty Żydów w swem urzędowaniu był uznanym. Drudzy zaś sprowadzili sobie innego rabina ich sposobu myślenia i żądając, aby ten za właściwego był uznanym, tamtego prześladują. Wzejemna złość między temi dwoma stronami do takiego wedle opowiadania tych dwóch miała dojść stopnia, że w Święto ich Nowego Roku stronnicy obydwóch partii w bóżnicy się bili, albowiem kiedy jedni żądali, aby ich rabin miał mowę (droszę) to drudzy krzyczeli, żeby ich rabin to uczynił”.
W tym czasie Piaseczno było jednak tylko prowincjonalnym ośrodkiem ruchu. Najsilniejszą grupą byli chasydzi Grodziska, a ruch chasydzki w mie- ście nie mógł poszczycić się szerszymi wpływami. Dopiero pojawienie się chasydzkich przywódców na początku XX wieku zmieniło tę sytuację.
Izrael Icchak Jechiel Kalisz, syn cadyka Symchy Bunima Kalisza z Otwocka, osiedlił się w Piasecznie około 1907 roku i został tamtejszym cadykiem. Cadyk Kalisz zmarł w wieku 36 lat, tuż po I wojnie światowej w wyniku epidemii tyfusu. Około 1909 roku cadykiem w Piasecznie został również Meir Izrael Rabinowicz z dynastii Świętego Żyda z Przysuchy, syn cadyka z Szydłowca. Po jego śmierci dynastię w Piasecznie kontynuował,
aż do Holokaustu i tragicznej śmierci, jego syn Jaakow Rabinowicz. Była to jedyna i krótkotrwała dynastia chasydzka w Piasecznie.
Najlepiej znanym cadykiem w Piasecznie, słynnym jako Piaseczner Rebbe, czyli cadyk z Piaseczna, był jednak Kalonimus Kalman Szapira (1889–1943), syn cadyka Elimelecha Szapiry z Grodziska z dynastii mogielnicko-kozienickiej. Cadyk Szapira został wybrany jako cadyk Piaseczna w 1909 roku, kilka lat później, w 1913 roku, został również gminnym rabinem. Niedługo później opuścił jednak miasto: po wybuchu I wojny światowej przeniósł się do Warszawy i tam stał się jednym z najbardziej znanych chasydzkich autorów okresu międzywojennego. Szczególną, smutną sławę zdobył jednak po wybuchu II wojny światowej. Zamknięty w getcie warszawskim, organizował tam nielegalne formy życia religijnego dla tysięcy chasydów. Jego kazania, zachowane w podziemnym archiwum getta warszawskiego Oneg Szabat, stały się poruszającym zapisem zmagań chasydzkiego przywódcy z tragedią Holokaustu. Cudownie ocalony od wywózki do Treblinki w czasie wielkiej akcji deportacyjnej latem 1942 roku, cadyk Szapira przeżył również powstanie w getcie w kwietniu 1943 roku. Wywieziony ostatecznie do obozu pracy w Trawnikach na Lubelszczyźnie został zamordowany w listopadzie 1943 roku, prawdopodobnie w Trawnikach lub w obozie zagłady na Majdanku.
Dziś w Piasecznie nie ma już zniszczonej po wojnie synagogi. Na jej miejscu przy ulicy Zgoda 1 mieści się dziś pusty plac. Na fragmencie cmentarza przy ulicy Tuwima ocalało kilkadziesiąt nagrobków, wśród nich żadnego nagrobka cadyków. Ocalały budynki przy ulicy Nadarzyńskiej 1 oraz 4, w których przed II wojną światową mieściły się izby modlitwy. Dziś w budynkach tych nie można znaleźć żadnych śladów ich dawnych funkcji.
(Artykuł autorstwa prof. Marcina Wodzińskiego z książki "Chasydzki szlak Mazowsza" ; na archiwalnym zdjęciu: dawny zaułek Piaseczna z synagogą i mykwą przy ul. Zgoda / fot: Jacek Mrówczyński)
