Hawa Nagila – trochę o historii piosenki

Każda piosenka zawiera wiele historii. Zanim stała się światowym żydowskim przebojem, często też  hymnem weselnym, europejską pieśnią piłkarską i par excellence żydowskim stereotypem muzycznym, hebrajska piosenka „Hawa Nagila” była ludową melodią chasydzką. Wiele żywotów tej piosenki zaowocowało wielokrotnie nagradzanym dokumentem, bitwami prawnymi w Izraelu i konfliktem pokoleniowym między dwiema żydowskimi rodzinami. Ale jego prawdziwe korzenie są owiane tajemnicą. W jaki sposób religijna melodia ludowa z Europy Wschodniej stała się nieomal że muzycznym symbolem żydostwa ogólnie, odrzucając wszelkie formy „polityczne”, i zamieniła się po prostu w ogólną odę do radości?

Historia zaczęła się od muzyka Abrahama Zvi Idelsona. Urodził się w 1882 roku w Feliksbergu, w północno-zachodniej części Imperium Rosyjskiego (Jurkalne na dzisiejszej Łotwie), uczył się na kantora w Libawie (Liepaja), a w latach 90. XIX wieku wyjechał do Niemiec, gdzie studiował w Konserwatorium Sterna w Berlinie i Lipskiej Akademii Muzycznej. Następnie Idelson pracował jako kantor w Lipsku, Regensburgu, a nawet w Johannesburgu w RPA. W 1907 osiedlił się z rodziną w Jerozolimie.

Idelson, który mieszkał obok ojca współczesnego języka hebrajskiego, Eliezera Ben-Jehudy, za swój cel uważał tworzenie nowoczesnej muzyki żydowskiej, która towarzyszyłaby narodowemu odrodzeniu żydowskiego życia w ich historycznej ojczyźnie. Jako wyznawca syjonistycznego filozofa Ahada Ha'Ama, Idelson zaczął gromadzić skarby żydowskiej tradycji muzycznej, które znalazł w osmańskiej Palestynie iw diasporze. Korzystając z nowej technologii nagrań, zaczął kolekcjonować pieśni ludowe i nagrywać je w terenie, aby zbudować z nich nowe brzmienie, które jego zdaniem powinno być autentycznie żydowskie. W ten sposób 'odkrywał' to, co wydawało mu się najstarszą warstwą melodii, które są starsze niż wygnanie i zachowały się we wszystkich tradycjach żydowskich. Chciał ich uwolnić od obcych wpływów generowanych przez diasporę.

Projekt Idelsona był niewątpliwie polityczny. Potępił kulturową i duchową „asymilację”, którą zaobserwował wśród niemieckich Żydów. Podobnie jak inni architekci nowej kultury żydowskiej, Idelson zwrócił się do tradycji religijnych.

W tym kontekście Idelson zaprezentował nową piosenkę zatytułowaną „Hawa Nagila” na koncercie chóru mieszanego w Jerozolimie w 1918 roku. Nie jest jasne, gdzie dokładnie utwór został zagrany po raz pierwszy, ale wydaje się, że miał on swoją premierę podczas publicznej uroczystości na cześć jednego z trzech wydarzeń: niedawno ogłoszonej Deklaracji Balfoura 2 listopada 1917 r., ustanowienia władzy generała Allenby'ego w Jerozolimie i Palestynie pod koniec I wojny światowej, czyli położenie kamienia węgielnego Uniwersytetu Hebrajskiego w czerwcu 1918 r.

Pierwsze wiersze hebrajskiego tekstu Idelsona: „Hawa nagila, hawa nagila / Hawa nagila we-nismecha” - „Radujmy się, radujmy się / Radujmy się i radujmy”. Te wersety wyraźnie powtarzają biblijny werset z Tehillim (118:24): „Oto dzień, który B-g uczynił, radujmy się i radujmy się nim”, który jest czytany podczas aleli, serii psalmów dziękczynnych dodawanych do modlitw w synagogach w święta i inne radosne okazje.

Piosenka Idelsona rozeszła się lotem błyskawicy po całym żydowskim świecie. Zaraz po jerozolimskiej premierze autor napisał, że „Hawa Nagila” „szybko rozeszła się po całym kraju”, stając się jedną z kilku niedawno napisanych piosenek, które zakorzeniły się w kibucach i moszawimach.

W drodze do Cincinnati wyprodukował pierwsze komercyjne nagranie słynnej „palestyńskiej” piosenki żydowskiej w Berlinie w 1922 r.. Nagranie, które przyczyniło się do rozpowszechnienia „Hawa Nagila” i jej popularności na całym świecie. „Hawa Nagila” pojawiła się w drugim wydaniu jego hebrajskiego śpiewnika, który również ukazał się w Berlinie w 1922 roku. Piosenka szybko przeniknęła do kręgów młodzieżowych i była śpiewana na letnich obozach w Europie i Ameryce Północnej pod koniec lat 20. i 30. XX wieku.

Istnieje również zapisany od prawej do lewej chasydzki nigun, który jest  prawie identyczny ze znaną wersją Hava Nagila, która istnieje do dziś. Większość swojej muzyki Idelson zapisywał właśnie z prawej strony do lewej (po hebrajsku) - od 1908 roku do wyjazdu z Palestyny ​​w 1921 roku.

"Hava Nagila" z czasem stała się uniwersalnym symbolem żydowskiego szczęścia.

Ilustracja: Najwcześniejsza zapis melodii, która później stała się piosenką „Hawa Nagila” - zdjęcie dzięki uprzejmości Klaw Library, Cincinnati, Hebru Union College – Jewish Institute of Religion, (CN) Idelsohn 4a) oraz zdjęcie Abrahama Zvi Idelsohna, wybitnego żydowskiego etnomuzykologa i kompozytora