Pidion Haben – wykupienie pierworodnego syna

r.
Pidion Haben Micwa wynikająca bezpośrednio z przykazań Tory: Księgi Wyjścia (Szmot), Kapłańskiej (Wajikra) oraz Liczb (Bamidbar) - dotyczy wykupienia pierworodnego syna.
„...A każdego pierworodnego człowieka, z synów twoich wykupisz…” (Szmot, 13:13).
Pidyon haben, czyli "wykupienie pierworodnego syna", to ceremonia, podczas której ojciec pierworodnego wykupuje swojego syna, trzydzieści dni po jego narodzinach, dając kohenowi (z kapłańskiego rodu Aarona) pięć srebrnych monet.
Pełna procedura i ceremonia Pidyon Haben - opis poniżej:
Jak:
Najważniejszymi uczestnikami ceremonii Pidyon Haben ("wykupienia pierworodnego") są: ojciec, jego pierworodny syn, oraz Kohen (Kapłan). Zwyczajowo zaprasza się rodzinę i przyjaciół by razem celebrować tę specjalna uroczystość i cieszyć się wystawną ucztą. Idealnie byłoby, gdyby posiłek zawierał wino i mięso oraz przy którym by był obecny minjan, czyli wśród zebranych - quorum dziesięciu dorosłych mężczyzn. Rodzice ubierają się sami oraz swojego syna w świąteczne stroje (z szacunku dla micwy). By podkreślić miłość dla micwy, zwyczajowo przyozdabia się dziecko i kładzie się je na srebrnej tacy. Po rytualnym umyciu rąk przez zebranych, recytuje się błogosławieństwo Hamoci i łamie się chleb. Ojciec przynosi dziecko przed Kohena wraz z pięcioma srebrnymi monetami - szekli (lub ich równowartość). Ojciec wypowiada następujące słowa: "Moja żydowska żona urodziła mi tego pierworodnego syna." Po nim Kohen: "Co wolisz mieć — swojego pierworodnego syna, czy pięć monet, które jesteś zobligowany mi dać jako zapłatę za tego pierworodnego syna?" Ojciec: "Chcę mojego pierworodnego syna i oto jest dla ciebie pięć monet wymaganych od mnie jako wykupienie." Ojciec wyciąga ręce z pieniędzmi na wykupienie i recytuje następujące błogosławieństwa: "Błogosławiony jesteś, Panie, Boże nasz, Królu wszechświata, który uświęciłeś nas Swoimi przykazaniami i nakazałeś nam wykupienie syna. Błogosławiony jesteś, Panie, Boże nasz, Królu wszechświata, który utrzymałeś nas przy życiu i doprowadziłeś nas do tej chwili". Natępnie przekazuje pieniądze Kohenowi, który unosi kielich z winem mówiąc: Błogosławiony jesteś, Panie, Boże nasz, Królu wszechświata, Stwórca owocu winorośli. Kohen pije wino. (Powyższy tekst jest zgodny z tradycją Chabadu) Uroczystemu posiłkowi, który następuje po ceremonii, towarzyszą radosne śpiewy i inspirujące słowa Tory. Zwyczajem jest, by dzielić się jedzeniem z tego posiłku również z tymi, którzy nie mogli w nim uczestniczyć. Recytuje się Błogosławieństwo po posiłku. (W przypadku, gdy ojciec dziecka nie jest Żydem, jeśli nie może on zorganizować ceremonii z jakiegokolwiek powodu, lub jeżeli dorosły pierworodny wykupuje się sam, należy porozmawiać z kompetentnym rabinem )
Kiedy:
Wskazówki - na kiedy zaplanować Pidyon Haben, oraz specjalne zasady na specjalne dni są zapisane w Torze: "Jego wykupienie [odbędzie się] po osiągnięciu miesiąca życia" (Bamidbar, 18:16). Oznacza to, że Pidyon Haben (ceremonia wykupu pierworodnego) powinna odbyć się trzydziestego pierwszego dnia po narodzinach chłopca. (Zarówno dzień urodzin jak i dzień Pidyon Haben wliczone są w owe 31 dni). Teoretycznie wypełnienie tego obowiązku przypada więc na zmierzch trzydziestego dnia – ponieważ żydowska data rozpoczyna się po zmroku – jednak zwyczajem jest by urządzać Pidyon Haben trzydziestego pierwszego dnia po poludniu. Sefaradyjska tradycja, jednakże, wyznacza Pidyon Haben na pierwszą możliwą sposobność — noc poprzedzającą trzydziesty pierwszy dzień. Jeżeli trzydziesty pierwszy dzień przypada w Szabat lub święto (inne niż Chanuka, Purim lub Chol Hamoed), ceremonia Pidyon Haben powinna odbyć się w następny dzień powszedni. Jeżeli trzydziesty pierwszy dzień przypada w piątek posiłek powinien być przygotowany na wczesne popołudnie, i powinien w nim uczestniczyć jedynie minjan mężczyzn (wraz z ojcem dziecka oraz Kohenem, też przy udziale najbliższych krewnych). Jeżeli trzydziesty pierwszy dzień przypada w dzień przed Pesach, Pidyon Haben powinien odbyć się o poranku, wystarczająco wcześnie by można było zjeść chleb podczas uroczystego posiłku. Jeżeli, z jakiegokolwiek powodu, trzydziesty pierwszy dzień minął, a Pidyon Haben nie odbył się, ojciec dziecka powinien to uczynić przy najbliższej nadarzającej się okazji. Jeżeli pierworodny osiąga wiek dojrzałości (Bar Micwa) nie mając Pidyon Haben, jest zobligowany do "wykupienia" samego siebie.
Kto.
Jaka jest definicja według Tory słowa "pierworodny"? Kto jest zobligowany do wykupu?
Narodzony chłopiec musi zostać wykupiony, jeżeli jest pierworodnym dzieckiem rodziców narodu Izraela. Przyjrzyjmy się bliżej, co to wszystko dokładnie oznacza. Pojęcie "pierworodny" według Tory oznacza "otwierającego łono". Oznacza to, że jest to pierwsze dziecko matki, i jeżeli jest ono chłopcem, wymagane jest Pidyon Haben (ceremonia wykupienia), nawet, jeżeli ojciec ma już inne dzieci. Jeżeli córka jest urodzona jako pierwsza, wtedy wykupienie kolejnego dziecka (syna) nie jest konieczne. Jeżeli pierwsza ciąża kobiety zakończyła sie porodem martwego dziecka lub poronieniem kolejne dziecko nie potrzebuje ceremonii Pidyon Haben. Jeżeli poroni w ciągu pierwszych czterdziestu dni ciąży, a następnie urodzi syna, wtedy konieczne jest Pidyon Haben. Jeżeli zaś poronienie miał miejsce w ciągu pierwszych czterdziestu dni ciąży, należy skonsultować się z rabinem czy następne dziecko jest "otwierającym łono". Jeżeli pierworodne dziecko zostało urodzone poprzez “cesarskie cięcie”, wtedy nie jest potrzebne Pidyon Haben — ani dla pierworodnego, ani dla kolejnego dziecka, nawet, jeżeli następne dziecko przyjdzie na świat naturalnie. W przypadku bliźniaków, jeżeli rodzi sie dwóch synów, tylko pierwszy chłopiec musi być wykupiony; jeżeli rodzi się chłopiec i dziewczynka, syn musi zostać wykupiony tylko w przypadku, kiedy rodzi się jako pierwszy.
Naród Izraela.
Obowiązek Pydion Haben dotyczy pierworodnego, którego oboje rodziców pochodzi z ludu Izraela. Jeżeli ojciec lub matka jest z rodu Kohenów (kapłanów) lub Lewitów, Pidyon Haben nie jest wymagany. Jeżeli kobieta robi konwersję na Judaizm (nawet, jeżeli jest w ciąży) jej pierworodny syn wymaga Pidyon Haben. Jeżeli kobieta mająca już dzieci przechodzi konwersję, jej pierwszy syn narodzony jako Żyd nie potrzebuje wykupienia.
Kto wykupuje dziecko?
Obowiązek wykupu pierworodnego syna spoczywa na ojcu. Matka nie musi organizować ceremonii wykupienia. Obowiązek ten ciąży na ojcu od trzydziestego dnia życia dziecka – w przypadku, gdy Pydion Haben nie został urządzony w odpowiednim czasie aż do bar micwy syna. Gdy chłopak osiąga wiek dojrzałości, obowiązek spełnienia tej micwy przechodzi na niego, i do niego należy wykupienie się od Kohena. (Należy skonsultować się z Rabinem po dokładną procedurę "samo-wykupienia"). Jeżeli z jakiegokolwiek powodu ojciec nie jest w stanie dokonać wykupienia – np. zmarł albo nie jest Żydem – teoretycznie nikt nie jest zobligowany do wykupu dziecka do czasu jego bar micwy, kiedy to dziecko zostaje zobowiązane by wykupić samego siebie. Jednakże, matka, dziadek, lub nawet lokalna wspólnota żydowska może wykupić dziecko. (Należy w takiej sytuacji również skonsultować się z Rabinem w związku z procedurą "wykupienia bez ojca"). Jeżeli ojciec jest Chalal (potomkiem Aarona, który został pozbawiony kapłańskiego statusu), lub jeżeli matka jest dzieckiem Chalal, Pydion Haben jest wymagane. Jeżeli matka jest córką Kohena i kiedykolwiek miała seksualną relację z nie-Żydem, jej pierworodny syn musi być wykupiony. Posiadanie związków z nie-Żydami powoduje utratę statusu bycia córką Kohena. Jednakże, jeżeli matka jest Lewitką, która miała związek z nie-Żydem, nie ma zmiany w jej statusie i jej pierworodny syn nadal nie potrzebuje Pidyon Haben.
Co i dlaczego?
Jaki jest powód takiego rytuału?
Pierwotnie, to pierworodni żydowscy synowie stanowili uświęconą kapłańską klasę. Zostali oni powołani do służby B-gu, gdy oszczędzono ich od plagi śmierci pierworodnych, która dotknęła Egipt. Jednakże, kiedy Żydzi – włącznie z pierworodnymi – oddali pokłon złotemu cielcowi, pierworodni utracili swój status. Kapłaństwo zostało powierzone plemieniu, które nie brało udziału w czczeniu złotego cielca – Lewitom, a w szczególności dzieciom Aarona. Odtąd wszyscy pierworodni synowie Izraela muszą wykupić się przed Kohenem podczas ceremonii Pydion Haben. Rytuał ten przypomina nam, iż wszystko na świecie należy do B-ga. Kiedy poświęcamy to co mamy pierwsze i najlepsze, uświadamiamy sobie, że rzeczywiście wszystko jest własnością naszego Stwórcy, i zanim czegoś użyjemy musimy najpierw to od Niego "nabyć". Maharal (Rabin Pragi Juda Loew, 1525-1609) tłumaczy, że ponieważ B-g jest pierwszym istnieniem, stosownym jest, więc, że pierworodni są Jemu poswięceni.
Źródła biblijne:
Tuż przed wyjściem z Egiptu, B-g nakazał Mojżeszowi następujące: …Wykupisz każdego pierworodnego spośród twoich synów. I przekażesz to, gdy w przyszłości syn cię zapyta: "Co to jest?", mówiąc: "B-g ręką mocną wywiódł nas z Egiptu, z domu niewoli. Gdy faraon wzbraniał się nas uwolnić, WSzechmogący wytępił wszystko, co pierworodne w ziemi egipskiej… (Szmot, 13:13-16).
Nachmanides (Rabin Mojżesz syn Nachmana, 1195-1270) tłumaczy, że w tym miejscu, dokładna procedura wykupienia pierworodnych, tak samo jak zastępowanie ich kapłanami z potomnych Aarona, nie była jeszcze sprecyzowana. Dopiero później, kiedy większość Żydów – włącznie z pierworodnymi – zgrzeszyła czcząc złotego cielca, pierworodni stracili swój status. Zaszczyt kapłaństwa został przeniesiony na tych, którzy nie uczestniczyli w czczeniu złotego cielca. Wtedy to, B-g przykazał: Weź Lewitów na miejsce wszystkich pierworodnych pośród dzieci Izraela… Weźmiesz po pięć szekli od głowy według wagi szekla Przybytku; szekl po dwadzieścia ger. (Bamidbar, 3:45-47). To właśnie jest przykazaniem Pydion Haben.
Dlaczego tylko pierworodni synowie są wykupowani? Nasi pierworodni osiągnęli specjalny status, gdy – pomimo tego, że nasz naród W Egipcie duchowych nizin, zasymilował się, upodobnił się do swoich egipskich sąsiadów – B-g oszczędził nas podczas plagi pierworodnych. Ponieważ nie byliśmy Egipcjanami, tylko pierworodni synowie, którzy w innym wypadku zginęliby, zostali oszczędzeni. Natomiast żydowskie kobiety zachowały swoją narodową tożsamość.
Nasi Mędrcy uczą nas, że zostaliśmy ocaleni z Egiptu przez zasługi prawych kobiet. Kolejny powód, dlaczego nie ma potrzeby wykupu córek jest taki, że monety które daje się Kohenowi są w zamian za służbę świątynną, którą Kohen odbywa w miejsce pierworodnych (ci służyliby, gdyby nie fakt brania udziału w kulcie złotego cielca). Ponieważ, tak czy inaczej, kobiety nie służyłyby w Świątyni, nie muszą być wykupowane.
PRZYPISY 1.  Micwa 18. 2.  Gewurot HaSzem 38.