Miszpatim – po Synaju – prawa żydowskie-prawa ludzkie

Mówi się, że najbardziej zagadkową rzeczą w Parszy Tory Miszpatim jest sama parsza .  Jest to pierwsza parsza po objawieniu na Synaju i można się było spodziewać, że po tym objawieniu Tora zajmie się wzniosłymi, duchowymi sprawami. Zamiast tego Tora natychmiast zajmuje się kwestiami prawnymi, w tym prawami sług i służących, przypadkami uderzenia jednego człowieka w drugiego i karą śmierci. Z pewnością rozdział Tory Mishpatim ma ogromną wartość halachiczną.  Parsa zawiera znaczny procent głównych źródeł halachicznych dla dużych obszarów Seder Nezikin, gdzie są omawiane zasady prawa cywilnego (z których w większości korzystamy do dziś). Sędzia - w hebrajskiej szofet lub Dajan (od słowa „din” - „sąd”), członka Bejt Din’ (Sądu), który działał zgodnie z prawem Tory. Dlatego sędzia Beit Din musiał być mędrcem doskonale znającym prawo żydowskie. Najważniejszym wymogiem dla sędziego jest uczciwość i bezstronność. Sąd był jedną z fundamentalnych struktur organizujących życia społecznego - przywódca ludu był jednocześnie zwierzchnikiem sądu, a po zburzeniu państwowości i wygnaniu z Ziemi Świętej stał się podstawą istnienia wszystkich społeczności żydowskich. Historia żydowskiego wymiaru sprawiedliwości  Sąd Najwyższy - Wielki Sanhedryn, na czele którego stał przywódca ludu - powstał w czasach przejścia Żydów przez pustynię, kiedy Wszechmocny nakazał Mojżeszowi: „Zbierz mi siedemdziesięciu mężczyzn spośród starszych („ zkenim ”) Izraela… I poniosą z tobą brzemię ludu, a ty sam nie poniesiesz ”(Bamidbar, 11:16-17 ). W tym samym okresie powstał system lokalnych sądów: za radą swojego teścia Jitro, człowieka sprawiedliwego, hery (prozelity), Mojżesz wyznaczył do pomocy sobie sędziów - przewodniczących społeczności ponad 10, 50, 100 i 1000 osób. W razie potrzeby ci sędziowie jednoczyli się. Ich liczba musiała być nieparzysta, a ich minimalna liczba to trzy (jak jest powiedziane w Pirke Awot: „Nie bądź jedynym sędzią, bo nie ma tylko jednego sędziego, ale Jeden [B-g]” - Awot, 4: 8). Po wkroczeniu do Ziemi Izraela utworzono stałe sądy trzyosobowe (dla małych osad; w razie potrzeby dodawano 2, 4 lub 6 sędziуw) i 23-osobowe („Małe Sanhedryny”) - dla większych miast. Oprócz sędziów („ shoftim ”), ktуrzy podejmowali decyzje w konkretnych sprawach, powołano komorników - „ shotrim ”, ktуrych zadaniem było wykonanie orzeczenia sądu, a także sprawdzenie przestrzegania przepisów Tory. w danym mieście ( rozdział „Szoftim” z Księgi „Dwarim”; Rambam. Prawa Sanhedrynu, rozdz .1 ). Wielki Sanhedryn składał się z 71 członków; wyjątkiem było  Wielkie Zgromadzenie  „Kneset haGdola” — kolegium 121 mędrców Tory, utworzone i kierowane przez  Ezrę na początku okresu Drugiej Świątyni. W tym okresie Sądem Najwyższym rządziły „pary mędrców” - przewodniczący („nasi ”) oraz sędzia najwyższy („ av beit din ”). Wszystkie kwestie zarówno w sądzie lokalnym, jak i w Sądzie Najwyższym były rozstrzygane w drodze głosowania; ostateczna decyzja była podejmowana przez większość i uwzględniana w tej kwestii jako opinia Tory. Po zaprzestaniu działalności Sanhedrynu (w IV w.) ostatecznym wygnaniu Żydуw z Ziemi Świętej, działały tutejsze sądy rabinackie. Nadal można je znaleźć w każdym miejscu zamieszkania Żydуw. Prowadzą ich przywódcy społeczności i inni wybitni mędrcy, rabini. Odpowiadają one za kwestie dotyczące konwersji, małżeństwa, rozwodu, a także spory majątkowe - o ile obie strony wyrażą na to zgodę. Ponadto zwyczajem jest zwracanie się do rabinów (dajanów) w celu wyjaśnienia żydowskich praw ( halahi ) dotyczących wszystkich dziedzin życia, tradycji etc.