Pesach – przygotowania do sederu

r.

Wskazówki według „Szulchan Aruch”

1. Gdy Erew Pesach nie zbiega się z Szabatem, stół do sederu należy nakryć w godzinach popołudniowych, tak aby po powrocie z synagogi od razu przystąpić do Sederu. Służy to również temu, by zapobiec zasypianiu małych dzieci przed końcem Sedera. Istnieje wspaniały zwyczaj, zgodnie z którym, gdy głowa rodziny modli się w synagodze, każdy, kto zostaje w domu, przygotowuje sobie miejsce do zasiadania przy stole - nakrywa do Sederu.

2. Na znak, że jesteśmy ludźmi wolnymi, na stole powinno znaleźć się jak najwięcej pięknych potraw - nawet jeśli nie są one obowiązkowe do Sederu.

Ponieważ jednym z głównych momentów Sederu jest wypełnienie przykazania wypicia czterech obowiązkowych kieliszków wina (arba kosot), konieczne jest, aby wszyscy obecni mieli przed sobą piękne kieliszki o pojemności co najmniej 86 ml. Najlepiej korzystać z kielichów wykonanych z przezroczystego szkła lub srebra (trzeba się upewnić, że kielichy są całe, bez uszkodzeń, pęknięć etc). Przed Sederem kielichy powinny być dokładnie umyte.

3. Do sederu najlepiej mieć dobre czerwone wino - lepsze niż białe, ponieważ kolor czerwony przypomina krew, którą złoczyńca faraon przelał zabijając żydowskie dzieci.

4. W sytuacji, gdy pierwszy dzień Pesach zbiega się z Szabatem,  słoną wodę, w której zanurza się karpas, należy przygotować w piątkowe popołudnie, przed Szabatem. Jeżeli się zapomniało zrobić to na czas, w Szabat można przygotować tylko bardzo niewielką ilość słonej wody o bardzo małym stężeniu soli.

5. Przed rozpoczęciem Sederu dzieci dostają  orzechy i migdały, aby czuły różnicę między tym dniem a innymi 'zwykłymi' dniami i zapytały o znaczenie tego, by też rozpytywały  o znaczeniu przykazania jedzenia macy, maror etc oraz by nie zasypiały w trakcie trwania sederu.

6. Najważniejszą rzeczą na stole podczas sederu jest keara, duży  piękny półmisek, na którym układa się trzy całe macy, symbolizujące trzy elementy narodu Izraela: górna maca nazywa się kohen, średnia - lewi, niższa - Izrael . Z powodów, znanych mędrcom kabały, taki półmisek powinien być nieco wklęsły, w kształcie jednopoziomowej patery [jak do ciasta], natomiast placki macy należy ułożyć wypukłą stroną w dół. Przyjęto również te trzy macy przekładać na zmianę serwetką. Górną mącę również pokrywa się serwetką i na tej serwetce układa się: w prawej górnej części - zroa;  po przeciwnej stronie, w lewej górnej części ugotowane na twardo jajko; po środku między nimi, ale niżej, niż maror, i jeszcze niżej: po prawej stronie  (na tej samej linii co zroa) - charoset, po lewej stronie (na tej samej linii z jajkiem) - karpas, a na samym dole, na tej samej linii z maror'em, - chazeret do przygotowania "kanapki" - korech. Aby placki macy nie nasiąknęły wilgocią od ww., pod serwetkę należy jakiś "izolator", np folię.

7. Zroa symbolizuje ofiarę pesachową, której ofiarowanie było punktem kulminacyjnym Święta w okresie istnienia Świątyni. Zwyczajowo w naszych czasach jako zroa przyjmuje się szyję kurczaka lekko opaloną na otwartym ogniu; istnieje też zwyczaj usuwania z niej większości mięsa.

Jeśli zapomniało się opalić zroa  w dzień poprzedzający Pesach, można to zrobić po Świętach tylko wtedy, gdy ma się zamiar je zjeść następnego dnia (ponieważ nie wolno jeść w  ciągu nocy, aby nie było aluzji, że zroa naprawdę zastępuje ofiarę pesachową).

Poza Ziemią Izraela nie wolno opalać szyjki kurczaka dla zroa pierwszej nocy, jeśli zamierza się zostawić ją na Seder w drugą noc Pesach. Dlatego, jeśli zapomniało się o tym by zrobić to dzień wcześniej, to na drugi Seder powinno się wziąć kolejną szyjkę i opalić po drugim dniu Święta z zamiarem zjedzenia następnego dnia.

8. Jajko należy ugotować na twardo, włożyć na kearę w skorupie. Jajko symbolizuje ofiarę hagigę, którą składali w Świątyni pielgrzymi, którzy zgromadzili się w Jerozolimie na uczcie.

9. Maror symbolizuje gorycz egipskiego wygnania. Zwyczajowo podaje się dwie rośliny jako maror: sałatę i chrzan.

Zabrania się tarcia chrzanu w Szabat i Święto, dlatego chrzan należy przygotować z wyprzedzeniem, nawet w piątek po południu i dobrze go zamknąć, aby zachował gorycz i cierpkość. Ale jeśli zapomniało się o tym, to nie pozostaje nic innego, jak w trakcie Sederu zjadać kawałki chrzanu, które odcina się nożem z kłącza.

Na liściach sałaty przeważnie jest dużo drobnych owadów, dlatego należy je dokładnie wypłukać i sprawdzić po południu w przeddzień Święta.

10. Haroset symbolizuje glinę, z której nasi przodkowie w Egipcie byli zmuszani wyrabiać cegły. Zwykle przygotowuje się tę mieszankę z uduszonych jabłek, gruszek i orzechów, mieszanina powinna być bardzo gęsta. Podczas Sederu (nie w Szabat), przed zanurzeniem maroru w harosecie, masę tę lekko zmiękczamy, wlewając do niej trochę czerwonego wina (co powinno przypominać pierwszą plagę egipską - kiedy cała woda w Egipcie zamieniła się w krew). Jeśli pierwszy dzień Pesach zbiega się z Szabatem, wino należy dolać do masy harosetu w piątek.

11. Nazwa karpas - wskazuje na ilość izraelitów w czasach, gdy Haszem wyprowadził Żydów z Egiptu. Żydowskie litery tego słowa tworzą połączenie "samech" (numeryczne znaczenie 60) - "perech" ("katorga"): t.j. 600 tysięcy (60 x 10 000) dorosłych mężczyzn zostało wyzwolonych z egipskiej katorgi.

Jako karpas zwyczajowo bierze się kawałek cebuli lub ziemniaka (wielkością mniejszej niż kazait).

12. Jako hazeret bierze się zwyczajowo  te same warzywa, co do maroru.

13. W trakcie Sederu, mężczyźni wypijają należne cztery kielichy wina oraz jedzą macę, krech i afikoman, w półleżącej pozycji, opierając się na lewym łokciu (w ten sposób ucztowali wolni ludzie czasach starożytnych - nie siedząc lecz półleżąc "odpoczywając" przy stole),  symbolizuje to nasze wyzwolenie z niewolnictwa. Ich miejsce przy stole, zwłaszcza miejsce głowy rodziny, prowadzącego Seder, zwyczajowo dekoruje się pięknymi narzutami, układa się piękne poduszki.

Osoba leworęczna w trakcie Sederu również opiera się na lewym łokciu.

Syn w obecności Ojca jest również zobowiązany wypicia i jedzenia w pozycji półleżącej, jednak uczeń w obecności nauczyciela nie ma tego prawa (chyba że nauczyciel mu pozwoli).

Kobiety zwyczajowo jedzą siedząc bez opierania się na łokciu.

Również osoba, u której tuż przed Świętem umarł bliski krewny, którego pochowali w Święto i z tego powodu nie została rozpoczęta żałoba, ta osoba także siedzi nie opierając się na łokciu.