Pokutuje opinia (nie wiadomo właściwie, skąd się wzięła?!), że jedynym powodem skromnego stroju żydowskiej kobiety jest unikanie pokus. Być może tak jest w innych religiach, dla judaizmu nie jest to prawdą. Żydowski sposób skromnego ubierania się nie dotyczy tylko tego, jak inni postrzegają kobietę, ale raczej tego, jak postrzegają kobiety same siebie.

Okrycie, zasłonięcie czegoś nie zawsze oznacza wstyd. 

Czy kiedykolwiek zauważyłeś, jak traktujemy zwój Tory? Nigdy nie zostawiamy go rozłożonym, otwartym, osłoniętym. Jest ukryty za wieloma warstwami. Tora jest przechowywana wewnątrz synagogi w Arce, za zasłoną, owinięta specjalnym pokrowcem, mocno spięta pasem. Torę otwieramy, „obnażamy” tylko wtedy, gdy ma być użyta do świętego celu – do czytania podczas modlitw. W takie szczególne momenty ostrożnie odsłaniamy zasłonę, otwieramy drzwi Arki, ze szczególną dbałością wydobywamy Torę, odkrywamy ją i rozpakowujemy. Jak tylko skończymy modlitwy i czytanie, natychmiast zwijamy, ponownie okrywamy, zasłaniamy, wkładamy na jej właściwe miejsce – do Arki.

Dlaczego to wszystko robimy? Dlaczego sobie zadajemy tyle trudu, by okryć, „opakować” Torę? Wstydzimy się czegoś? Czy jest coś do ukrycia? Czy jest coś brzydkiego w Torze?

Oczywiście, że nie ! Wręcz przeciwnie!

Robimy to ponieważ Tora jest naszą najświętszą rzeczą, ponieważ jest tak święta, wyjątkowa i cenna, że nigdy nie zostawiamy jej niepotrzebnie narażoną. Trzymamy ją w ukryciu, ponieważ nie chcemy narazić ją na ewentualne zlekceważenie, niedbałość. Gdyby Tora była zawsze otwarta, na widoku, w zasięgu ręki, mogłaby zwyczajnie spowszednieć, a jej świętość przeistoczyła się w coś nieistotnego, nieważnego. Trzymając ją z dala od oczu, tak by pojawiała się przed nami tylko w najbardziej wzniosłych momentach, okazujemy naszą estymę dla Tory.

To samo dotyczy naszych ciał. Ciało jest świętym stworzeniem B-ga. Jest to święty dom duszy. Sposób, w jaki okazujemy nasz szacunek dla ciała, polega na utrzymywaniu go w tajemnicy. Nie dlatego, że jest haniebne, ale dlatego, że jest tak piękne i cenne.

Naturalnie, dotyczy to męskich ciał, a także praw skromnego stroju. Jednak jeszcze bardziej dotyczy to kobiet. Ciało kobiece ma piękno i moc, które mają przewagę nad mężczyznami. Kabaliści uczą, że ciało kobiety ma głębsze piękno, ponieważ jej dusza pochodzi z wyższego poziomu. Z tego powodu jej ciało musi być dyskretnie przykryte, osłonięte.

W świecie, w którym ciało kobiety zostało zredukowane do taniego przedmiotu reklamowego, nie potrzebujemy dowodów na prawdziwość tej mądrości. To, co wszystko jest odsłonięte i łatwo dostępne nie może być święte. Wszak to, co jest naprawdę cenne dla nas, trzymamy w ukryciu…

„Krocz skromnie ze swoim B-giem„- Micah 6: 8.

Podstawą żydowskiego życia jest skromność.

Spacerujemy, bądź śpieszymy do pracy, przechodzimy przez ulicę, Komunikujemy się z innymi ludźmi, sposób, w jaki się ubieramy. Zawsze, jako dzieci B-ga, musimy działać, postępować, pamiętając, jaką rolę odgrywamy na tym świecie na rolę, zachowując się z godnością i skromnością.

Dokładne wytyczne wymogów co do skromnego ubioru zależą od czasu i miejsca – okoliczności. Ale podstawową zasadą – zarówno dla mężczyzn, jak i kobiet – jest noszenie szaty, ubrania, które nie poniżają osoby przez nadmierne zaakcentowanie ciała, tak jakby to, a nie dusza i jej charakter i cechy, jest głównym pierwiastkiem osobowości człowieka.

Skromność tworzy przestrzeń prywatną – przestrzeń nacechowaną godnością osobistą, w której istniejemy. Kiedy powstrzymujemy się od zwracania nadmiernej uwagi na nasze zewnętrzne ja, rdzeń naszej osobowości, duch B-ży istniejący w każdym z nas, może promieniować, bez przeszkód przez migające neony zewnętrznej charyzmy. Skromność w ubieraniu i zachowaniu pozwala nam wchodzić w interakcję ze światem w naprawdę potężny sposób, gdy nasze wewnętrzne ja wysuwa się na pierwszy plan.

Tak więc skromność nie oznacza zaprzeczenia samego siebie, ani nie zmusza nas do ukrywania się. Tworzy raczej prywatną przestrzeń – godną przestrzeń – w której możemy pracować, rozwijać się, bez troski o zewnętrzny osąd lub aprobatę.

I nawet kiedy jesteśmy sami, w najbardziej intymnych okolicznościach, musimy być odpowiednio ubrani, ponieważ nie ma miejsca, gdzie B-g nie jest obecny.

Oto kilka podstawowych wskazówek dotyczących skromnego stroju:

* Skąpe ubrania, które są wycięte, aby odsłonić części ciała, lub ciasne ubrania, które zwracają nadmierną uwagę na kształt ciała, są w pewnym sensie ekshibicjonizmem – demonstrowaniem siebie  na zewnątrz.

* Kobiety zamężne zakrywają włosy. Lubawiczer Rebbe zachęcał kobiety do tego, by  okryciem głowy służyła atrakcyjna peruka, w miejsce prozaicznego okrycia głowy.

* Praktyką żydowskich kobiet też jest noszenie spódnic o takiej długości, wystarczające na zakrycie kolan zamiast spodni.

Tora mówi nam, że gdy Jakub i jego rodzina przybyli do Egiptu, liczyli „siedemdziesiąt dusz”. Ale szczegółowa lista podana przez Torę (w Księdze Rodzaju 46: 8-27) zawiera tylko 69 imion. Nasi mędrcy wyjaśniają, że gdy rodzina Jakuba opuściła Ziemię Świętą, było tylko 69 Żydów; ale po przybyciu do Egiptu było ich 70. Kim jest tajemnicza 70. dusza? To Jochewed, matka Mojżesza, urodzona „między murami granicznymi”, gdy pierwsza żydowska rodzina weszła do naszego pierwszego galutu (wygnania).

Jeśli jesteś poza problemem, nie musisz go rozwiązać. Jeśli jesteś częścią problemu, nie możesz go rozwiązać. Musisz być jednym i drugim.

Kobieta, która urodziła i wychowała Mojżesza, nie mogła pochodzić z pokolenia, które urodziło się w Egipcie, dla pokolenia, dla którego galut była rzeczywistością. Nie mogła pochodzić z plemienia, które urodziło się w Ziemi Świętej, dla której nigdy nie była prawdziwa. Musiała być i stąd i stąd.

Matka Mojżesza, Jochewed, była hebrajską kobietą żyjącą w niewoli w Egipcie przedWielkim Wyjściem. Była córką Lewity i poślubiła Amrama, mężczyznę również z pokolenia Lewitów  (2 Mojż. 2:1). Według Księgi Wyjścia 6:20 Jochewed poślubiła swego siostrzeńca; była więc ciotką Amrama i jego żoną. Wiemy, że Mojżesz urodził się kilka lat po ślubie, ponieważ miała już córkę, która była na tyle dorosła w czasach niemowlęcego Mojżesza, by mogła obserwować kosz z niemowlem – małym Mojżeszem spuszczony do wód Nilu (2 Moj. 2: 4). Była to prawdopodobnie starsza siostra Mojżesza, Miriam, prorokini, która jest wymieniona z imienia w Księdze Wyjścia 15:20. Poza Miriam i Mojżeszem Jochewed miała co najmniej jeszcze jedno dziecko, brata Mojżesza Aarona (2 Mojż. 6:20).

Mojżesz urodził się w trudnych dla Izraelitów czasach, w egipskiej niewoli. Faraon wydał dekret, na moce którego położne miały zabijać wszystkich hebrajskich chłopców, jeszcze nie narodzonych – w łonie matki lub tuż po urodzeniu, pozostawiając w żywych tylko nowonarodzone dziewczynki. Ten pogrom był próbą kontroli Faraona nad ludnością Izraelitów, którzy byli silni i coraz liczniejsi w ziemi egipskiej (Wj 1:8-16). W wielu miejscach wybuchł bunt przeciwko temu morderczemu dekretowi. Hebrajskie położne odmówiły udziału w dzieciobójstwie i oszukiwały Faraona, aby uniknąć zabijania chłopców (Wj 1: 17-19). Matka Mojżesza, Jochewed, gdy już ukrywanie go w domu było zbyt niebezpieczne, ukryła Mojżesza w koszu z sitowia i postawiła go na powierzchni Nilu, aby ratować życie  synka (2 Moj. 2: 3). Trzeba podkreślić, że nawet córka Faraona nie podporządkowała się krwawemu dekretowi ojca, kiedy znalazła Mojżesza w koszyku i zlitowała się nad nim, przyjmując go do placu jako własne dziecko, chociaż podejrzewała, że wyłowiła z wód Nilu hebrajskie dziecko  (Wj 2: 5-10). Mojżesz został „wskrzeszony” jako syn córki Faraona i właśnie córka Faraona nadała mu to imię – Mojżesz (z hebr.„wyciągnięty z wody”). Jochewed, w zdumiewającym przykładzie B-żej opatrzności i miłosierdzia, została pielęgniarką i mamką Mojżesza, a Faraon zapłacił jej za jej „służbę”(2 Mojż. 2: 7-9).

I tylko tyle opowiada nam Tanach o Matce Mosze Rabejnu….

„SŁUCHAJ, IZRAELU! ADONAJ JEST NASZYM BOGIEM, ADONAJ JEST JEDYNY! A BĘDZIESZ MIŁOWAŁ HASZEM, B-GA TWOJEGO, CAŁYM SERCEM TWOIM I CAŁĄ DUSZĄ TWOJĄ, I CAŁĄ MOCĄ TWOJĄ…”  

Tymi słowami zaczyna się jedna z dwóch podstawowych modlitw judaizmu, a dwa kluczowe wyrazy w niej zawarte, według gematrii hebrajskiej, mają wartość 13. 

Są to wyrazy „JEDYNY” – „ אֶחָֽד” : 1(א)+8(ח)+4(ד)=13 oraz „MIŁOŚĆ” – „אהבה” : 1(א)+5(ה)+2(ב)+5(ה)=13.

Jeszcze jedna „trzynastka”:

Trzynaście atrybutów miłosierdzia Bożego („szlosz-esrej” – „trzynaście” po hebr.) – „ Wiekuisty, Wiekuisty, Bóg miłosierny i litościwy, nieskory do gniewu i pełen miłości i prawdy. Przechowujący miłość dla tysięcy (pokoleń), przebaczający winę i występek i grzech, a nie wytępiający do ostatka, nawiedzający, winę ojców na dzieciach, do trzeciego i czwartego pokolenia… (Boskie Objawienie Mojżeszowi – Szmot, Księga Wyjścia, rzd 34:6-7) . 

Wiele wskazuje, że liczba „13” ma w tradycji judaizmu wyjątkowo ważne znaczenie: Bar Micwa (dla chłopców w wieku 13 lat; Trzynaście Zasad Wiary sformułowanych przez Ramabama; wspomniane wyżej Trzynaście Atrybutów Miłosierdzia Bożego – recytacja tych wersetów Tory stanowi najważniejszą część modlitw karnych, modlitw o przebaczenie ściśle związanych (m.in.) z okresem przed Rosz HaSzana.

Pierwsza chasydzka alija ( „odrodzenie” – imigracji w Ziemi Świętej) – żydów, prowadzonych przez Rabina Menachema Mendla z Witebska, Rabina Abrahama z Kaliska i Rabina Isroela z Polocka, dotarli do Ziemi Świętej dnia 5 Elul 5537 roku od stworzenia (1777r. ). Byli to uczniowie Drugiego Przywódcy Ruchu Chasydzkiego, Rabina, Dow Ber  „Maggid z Międzyrzecza”  (który zmarł pięć lat wcześniej) i współpracownicy Rabina Schneura Zalmana z Ladów, założyciela Chabadu. Początkowo Rabin Zalman Schneur był częścią grupy; ale kiedy cała grupa dotarła do miasta Mohiliew na rzece Dnester, Rabin Menachem Mendel, którego Rabin Zalman Schneur uznawał za swojego nauczyciela i mentora, po przejściu przez Maggid, polecił mu pozostać, aby przewodniczyć chasydzkiej społeczności na Białorusi i Litwie. Rabin Zalman Schneur zachował bliskie więzi z osadnikami na Ziemi Izraela, podejmując wszelkie starania by zbierać fundusze na rzecz nowych osadników Erec Izrael, ich wsparcie.

W czasach starożytnych Żydzi nie mieli nazwisk, wystarczały ich imiona powiązane z imieniem matki / ojca ‚za pomocą’ słowa „ben” (syn) bądź „bat” (córka), czasem też – przezwiska. Było tak zresztą wśród innych narodu Bliskiego Wschodu.

Skąd więc pojawiły się żydowskie nazwiska? Co wspólnego ze sobą mają takie nazwiska, jak np Kohen a Lewin, Szuster a Sandler ?

Każdy szanujący się Żyd powinien był pamiętać imiona swoich przodków co najmniej do siódmego pokolenia wstecz. Ponieważ imiona dość często powtarzały się, dla większej konkretyzacji były wykorzystywane miejsca – orientacja geograficzna, np HaRomi, czyli z Rzymu lub Jeruszalmi, czyli z Jerozolimy. Wykorzystywane też były nazwy wykonywanych zawodów, by wskazać konkretną osobę, np Sandalar od Sandler – szewc, Sofer 0d pisarz, czy też piszący etc.

Poza tym mieli Żydzi przezwiska, jak Szapiro – szlachetny, sprawiedliwy, czy też Joffe – ładny; nieraz dodawano jakieś szczegóły, znaki rozpoznawcze.

Dopiero pod koniec XVII stulecia  do imion Żydów zaczęto dodawać nazwiska. W roku 1787 Cesarz Austriacki Jozef II uchwalił rozporządzenie, według którego wszyscy Żydzi powinni byli posiadać nazwiska, które się dziedziczyło od rodziców. Wtedy też pojawiły się „machlojki”, urzędnicze przekupstwa – za dźwięczne, „ładne”, „szlachetnie brzmiące” nazwiska urzędnicy trzeba było płacić, inaczej dostawało się nazwisko „byle jakie”, jak np Krautkopf (głowa kapuściana) lub Oksenszwanc (byczy ogon).

Obecnie najbardziej rozpowszechnionymi (statystycznie) żydowskimi nazwiskami są Kohen oraz Lewi. Kohen – od kapłan Świątyni. Lewi – „prawi ręka” kohena. Godności te były dziedziczone po ojcu, więc nazwiska zaczęto postrzegać przez inne narody jako pseudonim / przydomek rodzinny. 

Od Kohenów i Lewi powstały pochodne nazwiska: Kogan, Kon, Kan, Lewin, Lewiatan itd. Do tejże grupy należy nazwisko Kac (od kohen-cedek)

Istotna część nazwisk żydowskich ma pochodzenie „geograficzne”, np; Litwin, Litwak, Polak, Landau, Deicz (od Niemcy) etc.

Żydowskie nazwiska powstawały też od imienia ojca lub matki , ale również od nazw wykonywanych zawodów zawodów.

Gdy mowa też o czystej tradycji żydowskiej etymologii nazwisk, są to nazwiska-skróty z „zakodowaną w nich informacją pochodzenia.

Na przykład, nazwisko Zack oznacza „Zara Kadosh”, czyli „święte nasienie”, nazwisko Boris – skrót od „moreny Raben Shlomo Kluger”, co tłumaczy się jako „naszego nauczyciela, pana naszego Salomon Mądry”, nazwa Roszal – skrót od ” rabin Szlomo Luria. „

Dość częste też nazwiska „ozdobne” lub „dekoracyjne”. Zazwyczaj są one utworzone z korzeniami języka niemieckiego lub jidysz. Są to nazwiska „złote” : Gol’dbaum (złote drzewo), Goldstein (złoty kamień) itd,; nazwiska od słowa „róża” (Rose) – Rosenbaum (palisander), Rosenblum (różowy kwiat). Ale takie „ozdobne nazwiska ‚zdobyć’ nie było łatwo, często to było po prostu „droga inwestycja”.

Bogata jest historia i świat nazwisk żydowskich.

Dlaczego nadanie Tory odbyło się po środku pustyni – na Gorze Synaj?

Parsza Bechar zaczyna się od słów : „I rzekł Wiekuisty do Mojżesza na górze Synaj…..” (Wajikra, 25:1). Midrasz tu wyjaśnia, że ​Góra Synaj była najniższą wśród wszystkich gór tej okolicy Ten wybór Haszem był właśnie dla nas lekcją pokory: jeśli chcesz być naczyniem (dla Tory), należy mieć w sobie pokorę i skromność.

Jednak nasuwa się tu pytanie: przede wszystkim, jeśli Bóg chciał dać nam lekcję pokory, czemu przekazuje Torę na górze? Czy dolina nie była by lepszą wykładnią pokory?

Odpowiedź jest prosta : potrzebujemy wielkości góry, ale też pokory Synaju.

Ta dychotomia jest pięknie wyrażona w samej Parszy.

Jedną z fundamentalnych micw, z przedstawionych w Parszy Behar jest Jowel (Jubileusze). Co 50 lat, „naciska się przycisk resetu”. Żydowscy niewolnicy zostają uwolnieni, wszystkie grunty, które zostały sprzedane od  poprzedniego Jowel, automatycznie wracają do swoich poprzednich właścicieli.

Jaki jest sens w tym ‚resetowaniu’? Po co istnieje taki mechanizm Tory, kiedy wszystkie transakcje zostają jakby anulowane i wszystko powraca do swojego stanu pierwotnego?

Istnieją dwie bardzo różne i głębokie odpowiedzi znalezione w pracach riszonim (wczesnych komentatorów).

Lekcja pokory

Według Chinuch (anonimowy 13-wieczny Komentarz do micw), Bóg nam przypomina, że wszystko należy do Niego i wszystko jest kontrolowane przez Niego. Osoba, która prowadzi działalność gospodarczą, zdobywa bogactwa, może jednocześnie nabierać pewności i poczucia własnej ważności, może nabierać przekonania, że kontroluje nad swoim przeznaczeniem i że on sam jest odpowiedzialny za swoje wielkie sukcesy. Więc co 50 lat, Bóg przypomina mu, że jest pod kontrolą. Cokolwiek ta osoba może nabyć powraca do swojego pierwotnego właściciela, a on zdaje sobie sprawę, że tylko Bóg może kontrolować bieg zdarzeń.

Jowel zatem jest lekcją pokory. Uświadamia nas, jak mali jesteśmy i jak niewielki wpływ mamy na przeznaczenie. To Bóg rządzi światem, i tylko On decyduje, kto co dostaje.

Lekcja pychy

Ralbag (Rabbi Lewi ben Gerszon) przybliża nam Jowel z innego punktu widzenia. Człowiek, który potrzebuje sprzedać siebie w niewolę lub sprzedać swoją nieruchomość, jest na ogół z rzeszy ubogich i opuszczonych. Taka osoba może łatwo stracić wszelką nadzieję, że kiedykolwiek znów podniesie się z nizin bytu, jego życie może stoczyć się w dół, zrodzi się poczucie bezsensowności życia. Aby temu zapobiec, Bóg ustanowił Jowel. Nawet jeśli człowiek jest tak zdesperowany, że decyduje się na sprzedaż siebie w niewolnictwo, sprzedać swój dom, on nie musi popadać w rozpacz. Jest światło na końcu tunelu i nadzieja na lepszą przyszłość. Przychodzi Jowel, a człowiek ten automatycznie odzyskuje wolność, jego swój dom i majątek powracają do niego. Wiedza ta podtrzymuje go na duchu nawet wtedy, gdy znajduje się on w trudnej sytuacji i daje mu nadzieję i wiarę, aby trwać, czekając na lepszą przyszłość.

Jowel, to jest lekcja dumy. Przypomina człowiekowi, by pozostawał silnym i i nie tracił nadziei nawet wtedy, gdy sprawy toczą się w dół. Przypomina mu, że nigdy nie będzie prawdziwie pokonany i że zawsze ma możliwość zmienić na lepsze kolej rzeczy.

Paradoks

Jowel mówi o sile, dumie i wytrwałości, a zarazem o pokorze i ludzkiej kruchości. Jest to zatem micwa, która najlepiej oddaje paradoks Góry Synaj – góry pokory.

Wniosek jest oczywisty: w życiu, człowiek musi przyjąć obie postawy. Musi stale żonglować swoją pokorą i dumą. Istnieje wielkie niebezpieczeństwo, ze przesadzimy z jedną postawą kosztem drugiej.

Człowiek, który koncentruje się zbytnio na swoich słabościach i niepowodzeniach może popaść w stan stagnacji, stracić motywację. Niby po co ma tak ciężko pracować i wytrwać, kiedy ma tak mało do powiedzenia w sprawie swojego  życiowego sukcesu? Człowiek potrzebuje wiary w siebie i siły charakteru, aby wytrwać, nie tracąc motywacji.

Z drugiej strony, jeśli ktoś jest zbyt pewny i zapatrzony w siebie, może to prowadzić do fałszywego poczucia mocy i nietykalności. Siła charakteru może łatwo przekształcić się w arogancję, by zapomnieć o Bogu. Trzeba mieć pokorę, jak również trzeba pamiętać, że ostatecznie Bóg oddziaływuje na  świat, i dlatego musimy poddać się Jego woli.

Musimy starać się być jak Góra  Synaj – esencją prostoty Góry.

Bałwochwalstwo – jest niczym innym, jak próbą wpłynąć na zjawiska natury poprzez służenie wyimaginowanym siłom.                                                          

Jednak istnieje różnica pomiędzy bałwochwalstwem samym w sobie a „służeniem dwóm panom”. Pierwsze – bałwochwalstwo – zakłada bezwarunkową wiarę w to, że obiekty kultu, np gwiazdy, planety lub coś innego stanowią źródło materialnego dostatku. Natomiast wahający się człowiek jest pełen obaw, żyje w stanie niekończących się wątpliwości. Czasem ogarnia go ciężkie przeczucie, że bałwochwalstwo opiera się na ułudzie. Albo też być może po prostu wierzy, że Bóg i siły natury w istocie współdziałają ze sobą, są partnerami, wierzy zarówno w Boga, jak i w siły natury, uważając, że służyć trzeba obu: Bogu oraz (wyimaginowanym) słom natury. Jednak bałwochwalstwo, nawet w tej ‚łagodnej’ formie, nawet jeżeli ogranicza się wyłącznie do wypowiedzi lub w jakichś powierzchownych działaniach, innymi słowy, bez wewnętrznego przekonania lub bez wewnętrznej potrzeby, też stanowi na tyle ciężki grzech, że sama natura Żyda zakłada raczej gotowość do złożenia w ofierze swojego życia, niż uczestniczenie w rytuałach bałwochwalczych.

 źródło : TANIA, część I, rozdz. 19

GERIZIM — ‘na tej górze oddawaliśmy B-gu cześć’ 

„A gdy B-g, twój B-g, przywiedzie cię do ziemi, do której wejdziesz, aby ją posiąść, ustawisz ludzi i udzielisz wtedy błogosławieństwa na górze Gerizim, a przekleństwa na górze Ebal” (Dwarim, 11:29)

Dwie góry, leżące obok siebie i ok. 50 km na północ od Jeruszalajm. Góra Grizim (Gerizim) wywyższa się z lewej strony (na południu), cała pokryta lasami. Swoją niezwykłą urodę i  żyzność zawdzięcza obfitości źródeł. Z prawej strony (od północy) widać górę Ebal, która jest nieco wyższa, ale skalista i jałowa, brak roślin.

Między obiema górami rozciąga się żyzna dolina Sychem. Właśnie tutaj zatrzymał się podczas podróży do Ziemi Obiecanej nasz praojciec  Abram, któremu później Haszem nadał imię Abraham. Tu właśnie został wzniesiony ołtarz dla Haszem, który dopiero co ukazał się Abrahamowi. Miejsce to leży w samym sercu tej krainy, tu Wiekuisty rzekł: „Potomstwu twojemu oddam ziemię tę” -Bereszit, 12:5-7. Ze szczytu góry Garizim, jak i góry Ebal, Abraham mógł obejrzeć spore połacie Ziemi Obiecanej. Miasto Sychem (dzisiaj Nablus) było wówczas ważnym ośrodkiem przy górskiej drodze biegnącej z północy na południe, w pobliżu od traktu łączącego wybrzeże na wschodzie z doliną Jordanu na zachodzie.

Zbudowanie przez Abrahama ofiarnicy dla Haszem nie było jedynym znamiennym wydarzeniem biblijnym, związanym z tą okolicą. W późniejszym czasie, też tutaj Jakub kupił ziemię i u podnóża Garizim wykopał (lub polecił wykopać) głęboką studnię, nazywaną „źródłem Jakuba”.

Też tutaj, w okolicach góry Garizim i Ebal, zgodnie z poleceniem Mojżesza, Joszue poprowadził naród żydowski do Erec Israel. Na górze Ebal postawił ołtarz. Gdy część narodu żydowskiego staje zwrócona w stronę Grizim, zaś druga część ku górze Ebal, a Joszue czyta „wszystkie słowa – błogosławieństwa i przekleństwa” (Dwarim,rzd. Ree)).

Podobnie jak miliony ludzi jego pokolenia, Rabina Menachema Mendela Schneersona osobiście, jak również jego rodzinę dotknęła tragedia Holokaustu. Jego młodszy brat, DovBer, został zastrzelony i wrzucony do wspólnego grobu wraz z dziesiątkami tysięcy Żydów w ramach krwawego planu likwidacji żydowskiej ludności, realizowanego przez faszystów wkrótce po zajęciu Dniepropietrowska na jesieni 1941 roku. Ukochana babcia i inni członkowie rodziny również zostali zgładzeni. Żona Rebe straciła swoją młodszą siostrę Szeinę, która zginęła w Treblince wraz z mężem i ich adoptowanym synem.

Po opuszczeniu Związku Radzieckiego w 1927 roku, Szósty Lubawiczer Rebbe – Rabin Joseph Icchak Schneersohn (Rajats) – osiedlił się w Rydze. Tam pracował, nauczał, wspierał Żydów.

Pewnego razu dwaj chasydzi z odległego miasta dotarli na Łotwę, aby się z nim spotkać. Jeden z przybyłych, jako pierwszy udał się do biura Rebbe na prywatną audiencję. Po udzieleniu odpowiedzi na pytania chasyda i udzielając mu błogosławieństw i życzenia zdrowia i powodzenia, Rebbe zaczął pytać o życiu Żydów w mieście, skąd przybył. Chasyd powiedział, że dzięki Bogu, zbiera się minjan do modlitw regularnie, przychodzi wiele osób przed modlitwą by wysłuchać wykładów o chasydyzmie. Co prawda większość Żydów w mieście nie są chasydami i nawet nie są religijni, ale wiele z nich chętnie słucha wywodów o chasydzkich naukach. „Dużo jeszcze jest do zrobienia, ale sprawy nie stoją w miejscu, dzięki Bogu” – zakończył swoje opowiadanie.

Po wysłuchaniu chasyda Rebbe Rajats dał mu kilka rubli i powiedział, że oto jego wkład w wielkiej sprawie, którą się zajmuje.

Po wyjściu od Rebbego, chasyd powtórzył swojemu przyjacielowi całą tę rozmowę i powiedział, że otrzymał pieniądze od Rebbego. Drugi chasyd powiedział: „Dlaczego tak wszystko ubarwiłeś na różowo?! Gdybyś powiedział, jak jest w rzeczywistości, Rebbe dał by ci więcej pieniędzy.” I on też udał się na spotkanie w Rebbe.

To samo stało się z nim. Rebbe  odpowiedział na pytania przybysza, po czym zapytał gościa, co się dzieje w jego mieście. Chasyd odpowiedział: „Nasze miasto nie jest jak inne chasydzkie lub żydowskie miasta Rosji, właściwie ci, którzy chcą uciec od chasydów i w ogóle od religii, przenoszą się do naszego miasta i jego okolic. Mamy muzea, operę, piwiarni – to nie jest dobre miejsce dla chasydów, by wychowywali dzieci i młodzież w duchu chasydyzmu. Co prawda minjan się uzbiera, ale nie jest to modlitwa prawdziwych religijnych Żydów „.

Rebe podziękował mu za jego sprawozdanie, ale żadnych pieniędzy  mu nie przekazał. Chasyd nie mógł ukryć zdumienie i zawołał: „Jak to jest, że kiedy mój przyjaciel opowiedział wszystko w różowym świetle, ale nieprawdziwie, Rebbe dał mu pieniądze, a kiedy ja  powiedziałem prawdę, Rebbe nie dał mi nic”

Rebe Rajats odparł: „Czy myślisz, że potrzebuję informacji o tym, co dzieje się w Twoim mieście?! Wiem dokładnie, co tam się dzieje.  Ale nie chodziło mi o to by usłyszeć, że wszystko jest źle i nikt nie stara się nawet, by poprawić sytuację, by się „coś działo”, chciałem usłyszeć, że ktoś próbuje to zmienić…..”

Parsza „Szmot” opisuje pierwszy galut (wygnanie) żydowskiego narodu. Po śmierci Josefa i jego wszystkich braci, gdy do władzy doszedł inny faraon, który nie znał ani Josefa, ani jego zasług dla Egiptu, ani też nic nie wiedział o tym, jak Żydzi byli szanowani. Jedynie co martwiło faraona, to że naród żydowski rozrastał się, przybierał na sile – bał się synów Izraela. Z czasem z ludzi wolnych, Żydzi zostali niewolnikami. Bóg wysłał Mojżesza, by ich uwolnił.

Nazwa Parszy „Szmot” – „Imiona”, podobnie, jak nazwy wszystkich parsz Tory wywodzi się z pierwszych wyrazów początkowych zdań, jak tu : „Oto imiona synów Izraela przybyłych do Egiptu z Jakubem, każdy z domem swoim weszli…..” (Szmot, 1:1)

Ale jaki jest związek pomiędzy imionami a całą historią, o której opowieść – historia Wyjścia?

Co oznacza „Galut” ? Kiedy można stwierdzić, że się jest w galucie, czyli na wygnaniu ?

Ten kto wyjeżdża w podróż dookoła świata, opuszczając swój dom, ale podróżując luksusowym statkiem raczej nie czuje się jak na wygnaniu. Ale z drugiej strony, bywa , że człowiek, który przez całe życie nie wyjeżdża poza granicy swojego otoczenia, wciąż czuje się niepewnie, czuje się zagrożony, może to jest galut?

Galutem może być osiedlenie się w innym obcym kraju, gzie nie znasz ani języka, ani lokalnych obyczajów. Galutem może być nieciekawa, niechciana praca, którą wykonujesz z konieczności lub też kredyt albo inne zobowiązania finansowe, od których nie możesz się. Za każdym razem, gdy się czujesz osaczony, zagrożony, niepewny, nie czuedz się wewnętrznie wolnym człowiekiem – to jest twój galut.

Jak można wyjść z własnego galuta ?

Z definicji, galut określa sytuację, nad którą nie masz kontroli, ale w tym samym czasie możesz mieć kontrolę nad samym sobą, nad własnym „Ja”. Istnieje zewnętrzne Ja – obarczone problemami codzienności, ale jest też Ja wewnętrzne – pełne duchowości, marzeń, dążeń, znajdujące się w kontakcie z Nim – z Twórcą.

Jakie „Ja” przeważa w twojej codzienności ? Czy dajesz zgodę na to, by obce oczekiwania, życzenia dyktowały ci, jak masz postępować? Czy dajesz zgodę na to, by sytuacja życiowa, w której się znalazłeś być może nie z własnej woli, zmieniła twoją osobowość, marzenia, dążenia ?

W galucie może znaleźć się twoje zewnętrzne „Ja”, twoje imię związane z zewnętrznym otoczeniem, lecz twoje wewnętrzne „Ja”, twoja dusza może pozostać wolną, nie w galucie.

„Oto imiona synów Izraela przybyłych do Egiptu z Jakubem, każdy z domem swoim weszli…..” Tylko imiona weszły do Egiptu, ale nie dusze, związane z Twórcą. Właśnie dlatego, że ich wewnętrzne „Ja” nigdy nie było w Galucie, mogli oni ostatecznie przeżyć i odnieść zwycięstwo nad Wygnaniem.

(Według Rabina Janki Taubera)

Jedną z najbardziej niezwykłych postaci w historii żydowskiej jest Dona Gracia Mendez Nasi. Ona odegrała znaczącą rolę ww dziejach społeczności żydowskiej, a jej wpływ na współczesne życie – nie tylko Żydów – nie sposób przecenić.

Donna Gracia urodziła się w 1510 roku w Lizbonie – stolicy Portugalii, w rodzinie „conversos” lub tzw. „nowych chrześcijan” – tak nazywano Żydów, którzy przeszli na chrześcijaństwo pod presją inkwizycji. Mają oni inny, bardziej powszechną dziś nazwę – „marranos”, w tłumaczeniu z hiszpańskiego oznacza to słowo „świnia”, ale raczej nie będziemy posługiwać się tą nazwą w tym artykule.

Gdy się urodziła nazwano ją: Beatrice –ale tylko do wiadomości publicznej oraz – Gracja, hiszpański odpowiednik hebrajskiego imienia Hanna. Jej rodzice uciekli z Hiszpanii do Portugalii, by się ratować, w okresie słynnego wygnania Żydów w 1492 roku. Ale, jak wiele ich rodaków, zaledwie pięć lat później po ucieczce byli zagrożeni tak samo, jak w Hiszpanii,. Tym razem postanowił przejść na chrześcijaństwo, dla ocalenia życia swojej rodziny, ale mimo to, potajemnie nadal praktykowali judaizm, trzymali się swojej żydowskiej tradycji, mając nadzieję, że wkrótce sytuacja się zmieni na lepsze. Niestety, ich nadzieje nie były spełnione.

W 1528 roku Beatrice wyszła za mąż za bogatego biznesmena Francisco Mendeza Benveniste’a, z tego samego środowiska, co ona – „nowych chrześcijan”, który wzbogacił się na handlu przyprawami z kolonii w Indiach Wschodnich. Został nawet nazwany Europejskim Królem Przypraw. Mieli jedyną córkę – Annę(1534 – 1599).

Gdy dziewczynka miała około roku, jej ojciec zmarł, zostawiając młodej wdowie połowę majątku wraz z prawem dowolnego dysponowania nim na równie z jego rodzonym bratem Diego Mendez. W tamtych czasach było to niesłychany przywilej dla kobiety. Historia Donny Gracii, żyjącej w 3 wieku przed rozpoczęciem ruchu feministycznego, mówi nam o jej wyjątkowej i niezwykłej osobowości. O pozycji, którą osiągnęła, znacznie później feministki mogły by tylko pomarzyć.

Minął rok po śmierci Francisca Mendeza, jak sytuacja polityczna w Portugalii radykalnie się zmieniła: Papież podpisał rozporządzenie o wprowadzeniu „świętej inkwizycji”, wzorem Hiszpanii. Dla „nowych chrześcijan” nastąpiły niebezpieczne czasy, w każdej chwili mogli być zdradzeni, złapani na praktykowaniu żydowskich tradycji, co niechybnie skutkowało osądzeniem przez sąd inkwizytorski, pełną konfiskacją całego majątku i przekazaniem go na rzecz kościoła oraz egzekucją poprzez spalenie. Beatrice postanowiła uciec, przeprowadzić się do Antwerpii, by być bliżej Diego – brata swojego zmarłego męża. Właśnie z Antwerpii, miasta dużego i najbogatszego w Europie, Diego zarządzał sprawami rodziny. Antwerpia w owych czasach była jednym z największych ośrodków, gdzie koncentrowały się wielkie biznesy, międzynarodowy handel. Beatrice nigdy więcej nie wyszła za mąż. Całkowicie poświęciła się prowadzeniu, wraz ze szwagrem Diego, rodzinnych biznesów oraz pomocy innym żydom z „nowych chrześcijan”, którzy w ukryciu po kryjomu kultywowali tradycję żydowską, którzy podobnie jej samej musieli uciekać z Hiszpanii i Portugalii.

Diego nazywał Beatrice finansowym geniuszem. Z czasem Beatrice Mendez stała się właścicielką jednego z największych majątków w Europie, którym też zarządzała. W tamtym okresie średniowiecza była to sytuacja bezprecedensowa. Dzięki majątkowi i wysokiej pozycji społecznej, Beatrice mogła poświęcić się sprawie, którą uważała dla siebie za priorytetową – pomoc Żydom uwolnić się od inkwizycji. Sama zaś konsekwentnie zachowała żydowską tradycję najpierw niejawnie, lecz z czasem otwarcie przestrzegała nakazów judaizmu, obchodziła wszystkie żydowskie święta. Ale zanim to nastąpiło, musiała dokładnie się przygotować, gdyż rozumiała, że władze kościelne, inkwizycja tylko czyha na najmniejsze „potknięcie”, szuka powodu, by zagarnąć majątek rodziny Mendezów. Niestety czasu na przygotowania nie miała zbyt wiele, ponieważ jej jedyna córka dorosła, nadszedł czas, gdy zaczęli do niej zjeżdżać kandydaci na małżonków, głównie zainteresowanych jej majątkiem. W pewnym momencie sama królowa nadesłała swoich protegowanych na pretendentów. To wszystko zmusiło Beatrice przenieść się wraz z córką do Wenecji. Zarządzanie swoimi sprawami i majątkiem w Antwerpii powierzyła bratankowi. Swoją przeprowadzką wzbudziła wielki gniew królowej. Siostry Mendez zostały oskarżone o herezję, wywołało to serię represji, pozbawiono je majątku, który został w Antwerpii. Jednak bratankowi Joao Miguezowi, dzięki wrodzonemu talentowi negocjacyjnemu oraz wielkim łapówkom, udało się odzyskać część majątku. Następnie, na początku 1546 roku dołączył do ciotki w Wenecji.

W Wenecji Beatrice wraz z rodziną osiedliła się w żydowskim getto, zamieszkała w przestronnej rezydencji przy Canal-Grande. Tam zdradzona przez własną siostrę, trafiła do więzienia. Władze oskarżali ją o zabronione praktyki judaistyczne. I znów z pomocą przyszedł bratanek, któremu udało się z pomocą tureckiego sułtana przekonać władze, i Beatrice została zwolniona z ciężkiego więzienia.

Z Wenecji Beatrice uciekła do Ferrary, przy tym udało się jej też przetransportować większą część swojego majątku. W tamtych czasach Ferrara była suwerennym i niezależnym księstwem, gdzie Żydzi mogli spokojnie się osiedlać bez narażenia swojego życia i majątku. Tam osiedlili się sefardyjscy Żydzi – uciekinierzy z Hiszpanii i Portugalii. Tam Beatrice wraz z rodziną oraz z innymi żydowskimi osiedleńcami mogli spokojnie i otwarcie praktykować judaizm. Tam Beatrice oficjalnie zmieniła swoje imię na Grację (hebr. Hanna) – żydowskie imię nadane jej przy narodzinach oraz dodała stare żydowskie rodzinne imię Nasi.

W Ferrarze Donna Gracja Nasi kontynuowała swoją działalność na rzecz żydowskich uciekinierów z Hiszpanii i Portugalii. Pomagała finansowo oraz organizacyjnie. Była aktywną działaczką Sefardyjskiej Żydowskiej Gminy.

Praktycznie nic nie wiadomo o ostatnich latach życia Donny Gracji Nasi.

Zmarła w 1569 roku, gorąco opłakiwana przez całą społeczność żydowską. Zawsze marzyła, ale nigdy nie dotarła do Ziemi Świętej.

W historii zapisała się jako wielka osobowość – „Granda-Dama”, Pramatka feministek, symbol walki i przezwyciężenia katastrof życiowych, walki o prawa do wolności, Żydówki, która pomimo wielkiego niebezpieczeństwa zachowała i kultywowała tradycje judaizmu.

(Ilustracja „Gracia Mendes i Joseph Micas” autorstwa Artura Szyka)

Potencjalni „polityczni”

Gdy Rabin Abraham-Jaakow z Sadigury został aresztowany na podstawie fałszywego donosu i osadzony w więzieniu, umieścili go w jednej celi z „politycznymi”.
Słynny w owe czasy adwokat, Lew Kupernik zapytał Rabina: „Co wspólnego, wy Rabini, macie wspólnego z walką przeciwko monarchii?”
„ Ależ ja nie tylko nie ma nic wspólnego z politycznymi ugrupowaniami i partiami politycznymi, nie wiem nawet, jak się nazywają. Jednak wyjaśnienie faktu, że władze uważają mnie, za przestępcę politycznego, można znaleźć w Torze. Józef, syn Jakuba, został również uwięziony z „politycznymi” w miejscu, „gdzie byli więzieni wrogowie faraona”, mimo że został oskarżony i skazany w sprawie karnej. Władcy ziemscy zawsze mają wątpliwości co do lojalności tych, którzy są wierni tylko jednej władzy – władzy Króla Królów – Wszechmogącego. Dla nich Żydzi – my wszyscy są zawsze potencjalnymi politycznymi buntownikami.”

Ponieważ B-g chce, byśmy się z Nim duchowo zjednoczyli, a nie tylko

podporządkowali się Jemu, dał nam zdolność osiągnięcia prawdziwej jedności z naszym b-skim źródłem.

B-g nie stworzył naszego bytu pod postacią „szczelnej” rzeczywistości.

Nawet człowiek bez reszty skupiony na świecie materialnym może uchwycić rąbek większej rzeczywistości, ponieważ B-g nie ma nic przeciwko temu, żeby promyk światła od czasu do czasu wymknął się z naczynia. Bywa, że niespodziewanie doświadczymy czegoś, co rozdzwoni się w naszych uszach dźwiękiem wyższej prawdy.

Tylko od nas zależy, czy usłyszymy ten dzwonek i poszukamy sposobu, jak złączyć się z B-skością.https

W dniu 28 lipca 1940 roku został zakupiony  budynek przy Eastern Parkway 770 w części Crown Heights na Brooklynie w Nowym Jorku przez Agudas Chassidei Chabad – wspólnotę Chabad Lubawicz.

Były tam urządzone pomieszczenia mieszkalne, także klasy jesziwy i synagogi szóstego Rebe, Rabbi Yosef Icchak Schneersohna.

To miejsce również zostało  siedzibą jego zięcia i następcy, siódmego Rebe – Rabina Menachema Mendla Schneersona, i nadal jest głównym Centrum Światowe Chabad-Lubawicz,  żydowskich instytucji edukacyjnych i informacyjnych.

Warszawskie Getto latem 1941 roku.

Niemiecki żołnierz-radiooperator, fotograf Willy Georg latem 1941 roku, będąc w Warszawie nielegalnie przedostał się za mury Warszawskiego Getta/ Potajemnie fotografował, zrobił pięć filmów, ale został przyłapany przez patrol, który skonfiskował jego aparat fotograficzny wraz ze znajdującym się w nim filmem, ale pozostałe cztery Willy Georg zdołał ukryć w kieszeniach, które po wojnie udostępnił.

Oto „zakazane fotografie”: